Tíacxj n-Nghĩevlm a vưassv ơwiip ng hưassv ớznju ng Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh:
– Xin nhịgrlm vịgrlm sưassv phụeixz ban pháedpm p dụeixz .
Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh chắrtnt p tay váedpm i cửhaqo tọtydj a mộtydj t lưassv ợqfpj t, rồvbyr i nózsdo i:
– Vưassv ơwiip ng gia đygpz ưassv a ra nănggo m phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c cứksqx u nưassv ớznju c. Vậjqmf y bầzcbz n tănggo ng cũassv ng đygpz ưassv a ra hai phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c nữnggo a làjduy bẩliid y. Ta tạarsp m gọtydj i làjduy Thấxlvd t lưassv ợqfpj c trấxlvd n quốhpbc c.
Cao nhấxlvd t làjduy Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u, thấxlvd p nhấxlvd t làjduy thịgrlm vệxqqi đygpz ứksqx ng hầzcbz u đygpz ềrywo u im lặjkdh ng, hồvbyr i hộtydj p nghe hai phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c củlcpd a hai tháedpm nh tănggo ng Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Vìkdnx từgrlm lâevlm u, khắrtnt p Hoa-Việxqqi t đygpz ềrywo u tôithr n hai ngàjduy i làjduy đygpz ấxlvd ng tríacxj tuệxqqi cao thâevlm m vôithr cùdkqs ng tậjqmf n.
– Trong Thiêlevc n-hạarsp nàjduy y, nơwiip i nàjduy o tụeixz đygpz ưassv ợqfpj c nhiềrywo u linh khíacxj , thìkdnx sẽznju cózsdo chúasbl a tháedpm nh, tôithr i hiềrywo n ra đygpz ờdtdf i; mưassv a hòumft a, giózsdo thuậjqmf n, dâevlm n chúasbl ng ấxlvd m no. Ngưassv ợqfpj c lạarsp i, nơwiip i nàjduy o cózsdo nhiềrywo u áedpm c khíacxj nảasbl y sinh, thìkdnx sẽznju cózsdo quỷkdnx vưassv ơwiip ng, ma quáedpm i đygpz ộtydj i lốhpbc t quan; giózsdo bãilmo o, hạarsp n háedpm n nảasbl y sinh, dâevlm n chúasbl ng đygpz ózsdo i khổtydj . Xưassv a, khi vua Minh tếrkby cáedpm o trờdtdf i đygpz ấxlvd t, chia Thiêlevc n-hạarsp làjduy m hai, Bắrtnt c thàjduy nh Trung-nguyêlevc n, Nam thàjduy nh Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Trong khi linh khíacxj miềrywo n Bắrtnt c tảasbl n ra khắrtnt p nơwiip i, thìkdnx Linh khíacxj Lĩevlm nh-Nam tụeixz vềrywo vùdkqs ng Giao-chỉlutk , Cửhaqo u-châevlm n. Thếrkby nhưassv ng cuốhpbc i đygpz ờdtdf i Tâevlm y-Háedpm n, linh khíacxj miềrywo n Bắrtnt c phâevlm n táedpm n ra khắrtnt p nơwiip i, bởliid i vậjqmf y mớznju i cózsdo nạarsp n Vưassv ơwiip ng Mãilmo ng cưassv ớznju p ngôithr i. Linh khíacxj Lĩevlm nh-Nam cựasbl c thịgrlm nh, nêlevc n mớznju i cózsdo việxqqi c vua Trưassv ng cùdkqs ng 162 tưassv ớznju ng khởliid i nghiệxqqi p, suýwslr t làjduy m đygpz ổtydj triềrywo u Háedpm n.
Ngàjduy i ngừgrlm ng lạarsp i mộtydj t láedpm t rồvbyr i tiếrkby p:
– Thờdtdf i Bắrtnt c thuộtydj c, vua Đkzba ưassv ờdtdf ng thấxlvd y linh khíacxj Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta quáedpm thịgrlm nh, mớznju i sai Cao Biềrywo n sang làjduy m thứksqx sửhaqo Giao-châevlm u đygpz ểeunl yểeunl m tấxlvd t cảasbl cáedpm c thếrkby đygpz ấxlvd t linh. Biềrywo n thàjduy nh côithr ng hầzcbz u hếrkby t, duy hai nơwiip i thấxlvd t bạarsp i làjduy núasbl i Tảasbl n vàjduy Cổtydj -pháedpm p. Thếrkby đygpz ấxlvd t Tiêlevc u-sơwiip n ởliid Cổtydj -pháedpm p tụeixz khíacxj thiêlevc ng Nam-nhạarsp c, nêlevc n mớznju i sinh đygpz ứksqx c Tháedpm i-tổtydj nhàjduy ta, lậjqmf p ra bảasbl n triềrywo u trêlevc n hai trănggo m nănggo m. Trong khi Biềrywo n yểeunl m đygpz ấxlvd t thiêlevc ng Lĩevlm nh-Nam, thìkdnx y quy hưassv ớznju ng tấxlvd t cảasbl hồvbyr n, pháedpm ch linh khíacxj vàjduy o bụeixz ng ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u vàjduy ng, rồvbyr i đygpz em vềrywo chôithr n ởliid trong lòumft ng núasbl i Tháedpm i-sơwiip n.
Minh-uy đygpz ạarsp i tưassv ớznju ng quâevlm n Quáedpm ch Y hỏbhdz i:
– Bạarsp ch sưassv thúasbl c, thủlcpd a nhỏbhdz con cózsdo nghe thầzcbz y đygpz ồvbyr kểeunl truyệxqqi n nàjduy y. Thầzcbz y nózsdo i rằarsp ng Biềrywo n thu ba mưassv ơwiip i sáedpm u ngôithr i sao ởliid Thiêlevc n-hàjduy chiếrkby u xuốhpbc ng Lĩevlm nh-Nam, rồvbyr i đygpz em vềrywo giam ởliid núasbl i Tháedpm i-sơwiip n. Nay sưassv thúasbl c lạarsp i kểeunl rằarsp ng hồvbyr n vàjduy pháedpm ch. Vậjqmf y cózsdo gìkdnx kháedpm c nhau giữnggo a sao vớznju i hồvbyr n, pháedpm ch?
– Con hỏbhdz i thựasbl c phảasbl i! Nàjduy y con hãilmo y nghe cho kỹilmo , sưassv thúasbl c vìkdnx con màjduy nózsdo i.
Tiếrkby ng ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh thậjqmf t đygpz ầzcbz m ấxlvd m, thậjqmf t trong nhẹhiiu , hợqfpj p vớznju i tưassv tháedpm i, nérkby t mặjkdh t từgrlm áedpm i củlcpd a ngàjduy i; khiếrkby n cửhaqo tọtydj a đygpz ềrywo u cózsdo cảasbl m tưassv ởliid ng đygpz ang nghe đygpz ứksqx c Phậjqmf t A-di-đygpz àjduy thuyếrkby t pháedpm p:
– Sao làjduy tinh thểeunl , kếrkby t hợqfpj p khíacxj củlcpd a vũassv trụeixz màjduy thàjduy nh. Sao chiếrkby u xuốhpbc ng Thiêlevc n-hạarsp thàjduy nh linh khíacxj . Linh khíacxj bàjduy ng bạarsp c trong trờdtdf i đygpz ấxlvd t, gặjkdh p câevlm y nuôithr i câevlm y, gặjkdh p hoa nuôithr i hoa, gặjkdh p ngưassv ờdtdf i tạarsp o cơwiip thểeunl con ngưassv ờdtdf i thàjduy nh hùdkqs ng tráedpm ng, thầzcbz n minh sáedpm ng suốhpbc t. Cáedpm i thầzcbz n minh đygpz ózsdo gọtydj i làjduy hồvbyr n vàjduy pháedpm ch. Nàjduy y con hãilmo y nghe: Lộtydj t quầzcbz n áedpm o ra, thìkdnx con vớznju i đygpz ứksqx a trẻrtnt chănggo n trâevlm u cũassv ng giốhpbc ng nhau. Nhưassv ng sao con lạarsp i làjduy m đygpz ạarsp i tưassv ớznju ng, tríacxj dũassv ng cózsdo thừgrlm a màjduy đygpz ứksqx a trẻrtnt lạarsp i làjduy mụeixz c đygpz ồvbyr ng chấxlvd t pháedpm c? Cáedpm i màjduy con vớznju i trẻrtnt mụeixz c đygpz ồvbyr ng kháedpm c nhau đygpz ózsdo làjduy do pháedpm ch, vàjduy hồvbyr n tạarsp o ra.
Quáedpm ch Y reo lêlevc n:
– Con hiểeunl u rồvbyr i! Con hiểeunl u rồvbyr i.
– Con thửhaqo nózsdo i cho sưassv thúasbl c nghe xem nàjduy o?
– Khi sao ởliid Thiêlevc n-hàjduy chiếrkby u xuốhpbc ng thếrkby gian, con ngưassv ờdtdf i thấxlvd u, cảasbl m áedpm nh sáedpm ng đygpz ózsdo , hợqfpj p vớznju i mưassv a, nắrtnt ng, núasbl i, sôithr ng cho nêlevc n thểeunl thìkdnx giốhpbc ng nhau, màjduy pháedpm ch vàjduy hồvbyr n thìkdnx kháedpm c nhau. Thếrkby thìkdnx từgrlm con sâevlm u, cáedpm i kiếrkby n, con chózsdo , con mèasbl o cho đygpz ếrkby n con ngưassv ờdtdf i đygpz ềrywo u cózsdo hồvbyr n vàjduy pháedpm ch. Nhưassv ng mỗbhdz i cơwiip thểeunl thấxlvd u cảasbl m linh khíacxj củlcpd a tinh hoa sơwiip n xuyêlevc n, nhậjqmf t nguyệxqqi t màjduy kháedpm c nhau. Nay Cao Biềrywo n yểeunl m hếrkby t thếrkby đygpz ấxlvd t thiêlevc ng, đygpz àjduy o lấxlvd y nhữnggo ng kếrkby t tinh củlcpd a thếrkby đygpz ấxlvd t đygpz em đygpz i. Thếrkby nhưassv ng...
– Thếrkby nhưassv ng sao?
– Thếrkby sao y lạarsp i bỏbhdz vàjduy o ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u vàjduy ng? Màjduy khôithr ng bỏbhdz vàjduy o con rồvbyr ng, con phưassv ợqfpj ng? Thưassv a sưassv thúasbl c?
– Giảasbl n dịgrlm thôithr i! Tộtydj c Việxqqi t chúasbl ng ta làjduy con cháedpm u vua Thầzcbz n-Nôithr ng. Tộtydj c Hoa cũassv ng làjduy con cháedpm u vua Thầzcbz n-Nôithr ng. Nhưassv ng sau triềrywo u đygpz ìkdnx nh Thầzcbz n-Nôithr ng phưassv ơwiip ng Bắrtnt c bịgrlm vua Hoàjduy ng-Đkzba ếrkby đygpz áedpm nh bạarsp i. Vua Hoàjduy ng-Đkzba ếrkby làjduy dâevlm n du mụeixz c, sănggo n bắrtnt n. Ngưassv ờdtdf i Hoa sau tôithr n vua Hoàjduy ng-Đkzba ếrkby làjduy Quốhpbc c-tổtydj . Bởliid i vậjqmf y Biềrywo n mớznju i bắrtnt t tinh hoa 36 ngôithr i sao, bỏbhdz vàjduy o bụeixz ng trâevlm u, đygpz em vềrywo chôithr n ởliid núasbl i Tháedpm i-sơwiip n, đygpz ểeunl diệxqqi t linh khíacxj Nam phưassv ơwiip ng, cáedpm i linh khíacxj dùdkqs ng sứksqx c trâevlm u đygpz ểeunl canh táedpm c.
Nózsdo i đygpz ếrkby n đygpz âevlm y, ngàjduy i đygpz ưassv a mắrtnt t nhìkdnx n Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u. Hậjqmf u tiếrkby p lờdtdf i ngàjduy i:
– Đkzba ếrkby n đygpz ờdtdf i vua Tháedpm i-tôithr ng nhàjduy Tốhpbc ng, sau khi bịgrlm bạarsp i ởliid Chi-lănggo ng, Bạarsp ch-đygpz ằarsp ng; nhàjduy vua sai bẩliid y đygpz ạarsp o sĩevlm củlcpd a pháedpm i Hoa-sơwiip n lêlevc n núasbl i Tháedpm i-sơwiip n đygpz àjduy o trâevlm u vàjduy ng đygpz em vềrywo , rồvbyr i lấxlvd y đygpz ồvbyr ng đygpz en đygpz úasbl c thàjduy nh hộtydj p. Mỗbhdz i hộtydj p đygpz ểeunl chíacxj n láedpm bùdkqs a, giam mộtydj t trâevlm u, sau đygpz ózsdo cấxlvd t vàjduy o mộtydj t nơwiip i cựasbl c mậjqmf t trong kinh thàjduy nh Biệxqqi n-kinh. Hồvbyr i Khai-Quốhpbc c vưassv ơwiip ng đygpz i sứksqx , ngưassv ờdtdf i đygpz ãilmo sai Kinh-Nam vưassv ơwiip ng đygpz ộtydj t nhậjqmf p ngựasbl thưassv phòumft ng vua Tốhpbc ng Nhâevlm n-tôithr ng tìkdnx m di chúasbl c củlcpd a vua Tháedpm i-tôithr ng nózsdo i vềrywo việxqqi c nàjduy y, nhưassv ng khôithr ng ra manh mốhpbc i. Hơwiip n bốhpbc n chụeixz c nănggo m qua, Kinh-Nam vưassv ơwiip ng cózsdo tai mắrtnt t khắrtnt p nơwiip i trong triềrywo u Tốhpbc ng, màjduy cũassv ng chỉlutk biếrkby t rằarsp ng ba mưassv ơwiip i sáedpm u hộtydj p đygpz ồvbyr ng đygpz ózsdo đygpz ểeunl ởliid trong kho tạarsp i Hoàjduy ng-cung. Đkzba íacxj ch thâevlm n vưassv ơwiip ng âevlm m thầzcbz m đygpz ộtydj t nhậjqmf p tìkdnx m kiếrkby n nhiềrywo u lầzcbz n màjduy khôithr ng thấxlvd y.
Ngàjduy i nhìkdnx n Trầzcbz n Trung-Đkzba ạarsp o:
– Vừgrlm a rồvbyr i, trong dịgrlm p ngưassv ờdtdf i củlcpd a ta làjduy m rốhpbc i loạarsp n phủlcpd đygpz ệxqqi Vưassv ơwiip ng An-Thạarsp ch, cùdkqs ng hoàjduy ng cung Tốhpbc ng, vôithr tìkdnx nh đygpz ãilmo tìkdnx m ra nơwiip i đygpz ểeunl hộtydj p giam trâevlm u vàjduy ng.
Nghe hậjqmf u cùdkqs ng đygpz ạarsp i sưassv Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh thuậjqmf t, trêlevc n cao nhấxlvd t làjduy cáedpm c côithr ng chúasbl a, phòumft mãilmo , cho tớznju i vănggo n võrkby cáedpm c quan đygpz ềrywo u ngẩliid n ngưassv ờdtdf i ra. Thựasbl c vạarsp n vạarsp n lầzcbz n họtydj cũassv ng khôithr ng ngờdtdf cáedpm c vua triềrywo u Lýwslr lạarsp i giữnggo mộtydj t bíacxj ẩliid n ghêlevc gớznju m vềrywo đygpz ấxlvd t nưassv ớznju c nhưassv thếrkby .
Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh tiếrkby p:
– Bầzcbz n tănggo ng vớznju i sưassv huynh phảasbl i tìkdnx m trănggo m phưassv ơwiip ng ngàjduy n kếrkby mớznju i xin Hy-Ninh đygpz ếrkby thưassv ởliid ng côithr ng trịgrlm tàjduy , bằarsp ng cáedpm ch ban cho íacxj t đygpz ồvbyr ng đygpz en, chíacxj nh mìkdnx nh chọtydj n. Nhàjduy vua truyềrywo n quan giữnggo kho dẫqlan n sưassv huynh sưassv đygpz ệxqqi bầzcbz n tănggo ng vàjduy o kho tảasbl , trong khi ba mưassv ơwiip i sáedpm u hộtydj p đygpz ồvbyr ng đygpz ểeunl ởliid kho hữnggo u. Bầzcbz n tănggo ng giảasbl chọtydj n đygpz i chọtydj n lạarsp i hếrkby t kho tảasbl , màjduy cũassv ng khôithr ng đygpz ưassv ợqfpj c đygpz ồvbyr ng nhưassv ýwslr muốhpbc n. Viêlevc n tháedpm i giáedpm m đygpz ưassv a bầzcbz n tănggo ng vớznju i sưassv huynh sang kho hữnggo u, thìkdnx hỡlevc i ơwiip i! Vừgrlm a vàjduy o kho, bầzcbz n tănggo ng đygpz ãilmo thấxlvd y ngay.
Ngàjduy i lắrtnt c đygpz ầzcbz u:
– Ba mưassv ơwiip i sáedpm u cáedpm i hộtydj p đygpz ưassv ợqfpj c đygpz ặjkdh t trêlevc n mộtydj t bệxqqi theo hìkdnx nh Tiêlevc n-thiêlevc n báedpm t quáedpm i. Xung quanh đygpz ầzcbz y nhữnggo ng tưassv ợqfpj ng hổtydj , báedpm o, rắrtnt n, cùdkqs ng môithr hìkdnx nh núasbl i sôithr ng Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Anh em bầzcbz n tănggo ng vờdtdf nhưassv khôithr ng biếrkby t gìkdnx , sau khi lựasbl a đygpz ồvbyr ng, lẳnoyp ng lặjkdh ng cáedpm o từgrlm ra vềrywo , đygpz ếrkby n đygpz êlevc m báedpm o cho Côithr i-sơwiip n tam anh biếrkby t.
Đkzba ếrkby n đygpz âevlm y, ngàjduy i đygpz ưassv a mắrtnt t cho Côithr i-sơwiip n tam anh. Trầzcbz n Phụeixz -Quốhpbc c tiếrkby p:
– Khi đygpz ưassv ợqfpj c sưassv phụeixz báedpm o tin, anh em thầzcbz n tứksqx c tốhpbc c dùdkqs ng chim ưassv ng báedpm o cho sưassv đygpz ệxqqi Tựasbl -Mai biếrkby t, vìkdnx chỉlutk ngưassv ờdtdf i củlcpd a Tựasbl -Mai mớznju i cózsdo khảasbl nănggo ng đygpz ộtydj t nhậjqmf p kho đygpz ồvbyr ng hữnggo u lấxlvd y ba mưassv ơwiip i sáedpm u cáedpm i hộtydj p ra. Cáedpm i khózsdo khănggo n làjduy phảasbl i báedpm o cáedpm ch nàjduy o đygpz ểeunl qua đygpz ưassv ợqfpj c mắrtnt t côithr ng chúasbl a Huệxqqi -Nhu; vìkdnx côithr ng chúasbl a vớznju i sưassv đygpz ệxqqi luôithr n ởliid cạarsp nh nhau nhưassv bózsdo ng vớznju i hìkdnx nh. Cuốhpbc i cùdkqs ng thầzcbz n báedpm o cho sưassv phụeixz (ghi chúasbl : Đkzba ózsdo làjduy Trầzcbz n Tựasbl -An) biếrkby t. Lậjqmf p tứksqx c ngưassv ờdtdf i triệxqqi u sưassv đygpz ệxqqi tớznju i đygpz ểeunl dạarsp y dỗbhdz võrkby côithr ng, rồvbyr i nózsdo i cho y biếrkby t. Y giảasbl rủlcpd côithr ng chúasbl a Huệxqqi -Nhu lêlevc n đygpz ưassv ờdtdf ng sang Tốhpbc ng, rồvbyr i chíacxj nh y đygpz iềrywo u đygpz ộtydj ng châevlm n tay đygpz ộtydj t nhậjqmf p kho đygpz ồvbyr ng hữnggo u, lấxlvd y ba mưassv ơwiip i sáedpm u cáedpm i hộtydj p trao cho ba anh em thầzcbz n mang vềrywo nưassv ớznju c.
Nghe Phụeixz -Quốhpbc c thuậjqmf t, mọtydj i ngưassv ờdtdf i nhưassv đygpz ang đygpz i trong đygpz êlevc m, đygpz ưassv ợqfpj c đygpz ốhpbc t lêlevc n câevlm y đygpz uốhpbc c, nhìkdnx n rõrkby mọtydj i vậjqmf t. Bởliid i trưassv ớznju c đygpz âevlm y họtydj chỉlutk nghe nózsdo i hai vịgrlm đygpz ưassv ợqfpj c vua Tốhpbc ng ban đygpz ồvbyr ng, rồvbyr i làjduy m phérkby p lấxlvd y hếrkby t kho đygpz ồvbyr ng, rồvbyr i Hy-Ninh đygpz ếrkby sai Tổtydj ng-lĩevlm nh thịgrlm vệxqqi Lýwslr Hiếrkby n đygpz em quâevlm n đygpz uổtydj i theo. Họtydj thắrtnt c mắrtnt c rằarsp ng dùdkqs võrkby côithr ng cao, làjduy m sao hai vịgrlm cózsdo thểeunl mang đygpz ưassv ợqfpj c hếrkby t kho đygpz ồvbyr ng đygpz i? Xáedpm gìkdnx chúasbl t đygpz ồvbyr ng màjduy nhàjduy vua phảasbl i sai thịgrlm vệxqqi đygpz uổtydj i theo?
Từgrlm đygpz ầzcbz u đygpz ếrkby n cuốhpbc i, ngàjduy i Minh-Khôithr ng ngồvbyr i trầzcbz m tưassv , đygpz ểeunl ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh trìkdnx nh bầzcbz y. Bâevlm y giờdtdf ngàjduy i mớznju i nózsdo i:
– Ta đygpz ãilmo tìkdnx m lạarsp i đygpz ưassv ợqfpj c tinh hoa linh khíacxj mấxlvd y nghìkdnx n nănggo m tộtydj c Việxqqi t. Bầzcbz n tănggo ng đygpz em đygpz ặjkdh t vàjduy o chỗbhdz cũassv củlcpd a nózsdo đygpz ưassv ợqfpj c mấxlvd y tháedpm ng nay. Còumft n ba mưassv ơwiip i sáedpm u cáedpm i hộtydj p vớznju i bùdkqs a, bầzcbz n tănggo ng tìkdnx m ba mưassv ơwiip i sáedpm i cáedpm i xưassv ơwiip ng sọtydj củlcpd a tưassv ớznju ng sĩevlm Tốhpbc ng tửhaqo trậjqmf n bỏbhdz vàjduy o, rồvbyr i đygpz em chôithr n ởliid khắrtnt p cáedpm c cửhaqo a sôithr ng, cửhaqo a biểeunl n Đkzba ạarsp i-Việxqqi t làjduy m quỷkdnx trấxlvd n áedpm p quâevlm n Trung-nguyêlevc n. Còumft n ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u thìkdnx sẽznju nérkby m xuốhpbc ng đygpz áedpm y hồvbyr Tâevlm y vớznju i tấxlvd t cảasbl tinh hoa võrkby côithr ng Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, đygpz ểeunl làjduy m thầzcbz n trấxlvd n Thănggo ng-long.
Thấxlvd y mọtydj i ngưassv ờdtdf i ngơwiip ngáedpm c khôithr ng hiểeunl u, ngàjduy i tiếrkby p:
– Nguyêlevc n cáedpm ch đygpz âevlm y hơwiip n nănggo m, bầzcbz n tănggo ng cózsdo duyêlevc n hộtydj i ngộtydj vớznju i quốhpbc c sưassv Huệxqqi -Sinh, lãilmo o tiêlevc n sinh Trầzcbz n Tựasbl -An, tiêlevc n nưassv ơwiip ng Bảasbl o-Hòumft a, Quan-âevlm m Bìkdnx nh-Dưassv ơwiip ng, Tháedpm i-sưassv Dưassv ơwiip ng-Bìkdnx nh, phòumft mãilmo Thâevlm n Thiệxqqi u-Tháedpm i, U-bon vưassv ơwiip ng Lêlevc Vănggo n. Cáedpm c vịgrlm đygpz ưassv a ra ýwslr kiếrkby n rằarsp ng: Thờdtdf i vua Hùdkqs ng, phòumft mãilmo Sơwiip n Tinh đygpz ãilmo chérkby p tấxlvd t cảasbl võrkby côithr ng lạarsp i thàjduy nh bộtydj Vănggo n-lang vũassv kinh; nhờdtdf vậjqmf y màjduy sau nàjduy y Bắrtnt c-bìkdnx nh vưassv ơwiip ng Đkzba àjduy o Kỳgvhj tìkdnx m đygpz ưassv ợqfpj c, rồvbyr i đygpz em quảasbl ng báedpm , màjduy khôithr ng đygpz ếrkby n nỗbhdz i tuyệxqqi t tíacxj ch. Thờdtdf i Lĩevlm nh-Nam, võrkby họtydj c tộtydj c Việxqqi t cựasbl c thịgrlm nh, vua Trưassv ng sợqfpj sau nàjduy y mai mộtydj t đygpz i, mớznju i ủlcpd y cho Bắrtnt c-bìkdnx nh vưassv ơwiip ng Đkzba àjduy o Kỳgvhj , tểeunl tưassv ớznju ng Phưassv ơwiip ng Dung, côithr ng chúasbl a Phùdkqs ng Vĩevlm nh-Hoa chérkby p tấxlvd t cảasbl tinh hoa lạarsp i, thàjduy nh bộtydj Lĩevlm nh-Nam vũassv kinh. Đkzba ếrkby n thờdtdf i Thuậjqmf n-Thiêlevc n, vua bàjduy Bìkdnx nh-Dưassv ơwiip ng, tiêlevc n nưassv ơwiip ng Bảasbl o-Hòumft a tìkdnx m lạarsp i đygpz ưassv ợqfpj c, rồvbyr i luyệxqqi n thàjduy nh.
Ngàjduy i dừgrlm ng lạarsp i, mózsdo c trong túasbl i ra mộtydj t cáedpm i hộtydj p, rồvbyr i mởliid ra. Trong hộtydj p cózsdo mộtydj t trănggo m cáedpm i thẻrtnt đygpz ồvbyr ng. Ngàjduy i chỉlutk vàjduy o thẻrtnt đygpz ồvbyr ng:
– Cáedpm c vịgrlm đygpz ưassv a ýwslr kiếrkby n: Hiệxqqi n nay võrkby họtydj c Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta tốhpbc i thịgrlm nh, cũassv ng nêlevc n chérkby p thàjduy nh sáedpm ch đygpz ểeunl lạarsp i cho đygpz ờdtdf i sau. Cáedpm c vịgrlm ủlcpd y cho Kinh-Nam vưassv ơwiip ng, U-bon vưassv ơwiip ng, Quan-âevlm m Bìkdnx nh-Dưassv ơwiip ng vớznju i bầzcbz n tănggo ng chérkby p lạarsp i. Sau khi chérkby p, mỗbhdz i vịgrlm giữnggo mộtydj t bảasbl n. Bầzcbz n tănggo ng dùdkqs ng nộtydj i lựasbl c khắrtnt c vàjduy o trănggo m cáedpm i thẻrtnt đygpz ồvbyr ng nàjduy y mộtydj t bảasbl n nữnggo a. Bâevlm y giờdtdf bầzcbz n tănggo ng dùdkqs ng trănggo m thẻrtnt , ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u vàjduy ng, chôithr n ởliid đygpz áedpm y hồvbyr Tâevlm y, làjduy m vậjqmf t trấxlvd n Thănggo ng-long. Nhưassv vậjqmf y, vĩevlm nh viễqwfu n từgrlm nay cho đygpz ếrkby n muôithr n ngàjduy n nănggo m sau, Trung-nguyêlevc n khôithr ng bao giờdtdf cózsdo thểeunl cai trịgrlm Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta quáedpm hai kỷkdnx .
Tâevlm y-hồvbyr thấxlvd t kiệxqqi t đygpz ềrywo u làjduy đygpz ệxqqi tửhaqo củlcpd a Minh-Khôithr ng bồvbyr táedpm t, Quy-Đkzba ứksqx c đygpz ạarsp i tưassv ớznju ng quâevlm n Trầzcbz n Di hỏbhdz i:
– Bạarsp ch sưassv phụeixz ! Sưassv phụeixz , sưassv thúasbl c đygpz ãilmo đygpz em linh khíacxj từgrlm phưassv ơwiip ng Bắrtnt c vềrywo Thănggo ng-long, con nghĩevlm mìkdnx nh nêlevc n yểeunl m khiếrkby n Trung-nguyêlevc n vìkdnx nh viễqwfu n khôithr ng chiếrkby m đygpz ưassv ợqfpj c Đkzba ạarsp i-Việxqqi t lấxlvd y mộtydj t ngàjduy y thìkdnx hơwiip n làjduy đygpz ểeunl Trung-nguyêlevc n cáedpm i trịgrlm mìkdnx nh hai kỷkdnx .
Đkzba ạarsp i sưassv Minh-Khôithr ng chiếrkby u con mắrtnt t từgrlm áedpm i nhìkdnx n đygpz ệxqqi tửhaqo :
– Thôithr ng minh! Sưassv phụeixz biếrkby t con cózsdo lòumft ng son vớznju i nưassv ớznju c, màjduy đygpz ặjkdh t câevlm u hỏbhdz i đygpz ózsdo . Nhưassv ng con ơwiip i! Trong nhữnggo ng ngàjduy y sưassv phụeixz , sưassv thúasbl c cùdkqs ng vớznju i Côithr i-sơwiip n tam anh thiếrkby t kếrkby giảasbl làjduy m ma, làjduy m quỷkdnx khiếrkby n toàjduy n thểeunl ngưassv ờdtdf i trong phủlcpd Vưassv ơwiip ng An-Thạarsp ch, trong nộtydj i cung Tốhpbc ng hózsdo a đygpz iêlevc n, hózsdo a khùdkqs ng; lỡlevc tay làjduy m quáedpm khiếrkby n Thanh-Hưassv đygpz ạarsp o trưassv ởliid ng vớznju i đygpz ạarsp i pháedpm p sưassv Nguyêlevc n-Đkzba ănggo ng chếrkby t oan. Nghiệxqqi p quảasbl từgrlm đygpz ózsdo sinh ra, nêlevc n sau nàjduy y Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta thếrkby nàjduy o cũassv ng bịgrlm Trung-nguyêlevc n cai trịgrlm nữnggo a, trong khoảasbl ng hai kỷkdnx .
Ghi chúasbl ,
Thuậjqmf t Phong-thủlcpd y (Đkzba ịgrlm a-lýwslr ) xuấxlvd t pháedpm t từgrlm Trung-quốhpbc c vàjduy o thờdtdf i Chiếrkby n-quốhpbc c (thếrkby kỷkdnx thứksqx ba trưassv ớznju c Tâevlm y-lịgrlm ch). Cho đygpz ếrkby n đygpz ờdtdf i Háedpm n (thếrkby kỷkdnx thứksqx tưassv ) đygpz ờdtdf i Đkzba ưassv ờdtdf ng (thếrkby kỷkdnx thứksqx bẩliid y) thìkdnx cựasbl c thịgrlm nh. Hiệxqqi n nay tạarsp i Hưassv ơwiip ng-cảasbl ng, Đkzba àjduy i-loan, Trung-quốhpbc c đygpz ãilmo đygpz ưassv a vàjduy o đygpz ạarsp i họtydj c, vìkdnx cózsdo thểeunl thửhaqo nghiệxqqi m đygpz ưassv ợqfpj c bằarsp ng khoa họtydj c.
Tưassv ơwiip ng truyềrywo n Cao Biềrywo n sang cai trịgrlm nưassv ớznju c ta, y đygpz ãilmo yểeunl m tấxlvd t cảasbl cáedpm c thếrkby đygpz ấxlvd t pháedpm t đygpz ếrkby vưassv ơwiip ng, yểeunl m tấxlvd t cảasbl cáedpm c linh thầzcbz n đygpz ểeunl diệxqqi t anh khíacxj . Đkzba ếrkby n đygpz ờdtdf i Lýwslr , hai đygpz ạarsp i sưassv Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh sang vâevlm n du Trung-quốhpbc c, tìkdnx m ra nơwiip i đygpz ặjkdh t bùdkqs a yểeunl m, mớznju i pháedpm đygpz i. Hai ngàjduy i nhâevlm n đygpz ózsdo , phốhpbc i hợqfpj p thuậjqmf t Phong-thủlcpd y vớznju i Mậjqmf t-giáedpm o củlcpd a nhàjduy Phậjqmf t thàjduy nh mộtydj t thuậjqmf t mớznju i, đygpz ểeunl giữnggo linh khíacxj Đkzba ạarsp i-Việxqqi t trong việxqqi c bảasbl o quốhpbc c. Vềrywo sau ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz ãilmo dùdkqs ng mộtydj t phầzcbz n củlcpd a thuậjqmf t nàjduy y đygpz ểeunl thoáedpm t xáedpm c, đygpz ầzcbz u thai làjduy m con củlcpd a Sùdkqs ng-hiềrywo n hầzcbz u, rồvbyr i lêlevc n làjduy m vua, đygpz ózsdo làjduy vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng.
Sang đygpz ờdtdf i Trầzcbz n, thuậjqmf t nàjduy y càjduy ng thịgrlm nh, Thủlcpd y-Tiêlevc n côithr ng chúasbl a (Dưassv ỡlevc ng nữnggo đygpz ứksqx c tháedpm nh Trầzcbz n, phu nhâevlm n Phạarsp m Ngũassv -Lãilmo o), đygpz ãilmo dùdkqs ng bắrtnt t sốhpbc ng têlevc n Nguyễqwfu n Linh-Nhan.
Sau khi hếrkby t giặjkdh c Môithr ng-cổtydj , Chiêlevc u-Vănggo n vưassv ơwiip ng Trầzcbz n Nhậjqmf t-Duậjqmf t, Hưassv ng-Võrkby vưassv ơwiip ng Trầzcbz n Quốhpbc c-Hiếrkby n, Hưassv ng-Nhưassv ợqfpj ng Trầzcbz n Quốhpbc c-Tảasbl ng chérkby p lạarsp i thàjduy nh sáedpm ch, mang têlevc n Vạarsp n pháedpm p quy nguyêlevc n. Bộtydj nàjduy y đygpz ưassv ợqfpj c xửhaqo dụeixz ng nhưassv mộtydj t thứksqx vũassv khíacxj quốhpbc c phòumft ng, suốhpbc t đygpz ờdtdf i Trầzcbz n, đygpz ờdtdf i Lêlevc .
Đkzba ếrkby n triềrywo u Nguyễqwfu n, Vạarsp n-pháedpm p quy nguyêlevc n vẫqlan n đygpz ưassv ợqfpj c coi nhưassv quốhpbc c sáedpm ch giữnggo nưassv ớznju c.
Khi vua Gia-long chiếrkby m đygpz ưassv ợqfpj c nưassv ớznju c, đygpz ãilmo dùdkqs ng thuậjqmf t chérkby p trong Vạarsp n pháedpm p quy nguyêlevc n đygpz ểeunl trấxlvd n áedpm p linh khíacxj triềrywo u Tâevlm y-sơwiip n, ýwslr đygpz ịgrlm nh diệxqqi t tậjqmf n gốhpbc c, khôithr ng cho con cháedpm u Tâevlm y-sơwiip n trung hưassv ng. Việxqqi c yểeunl m nàjduy y sửhaqo chérkby p: Đkzba em xưassv ơwiip ng sọtydj củlcpd a Nguyễqwfu n Nhạarsp c, Nguyễqwfu n Huệxqqi , Nguyễqwfu n Quang-Toảasbl n bỏbhdz vàjduy o trong ba cáedpm i vòumft (chum, lu), cùdkqs ng vớznju i nhiềrywo u bùdkqs a. Lạarsp i lấxlvd y máedpm u mộtydj t con vưassv ợqfpj n đygpz en, ba con chózsdo mựasbl c, bẩliid y con chồvbyr n hôithr i đygpz ổtydj vàjduy o vòumft , rồvbyr i dùdkqs ng nhựasbl a sắrtnt n thuyềrywo n bịgrlm t kíacxj n miệxqqi ng. Trêlevc n nắrtnt p vòumft , dùdkqs ng mộtydj t thanh kiếrkby m đygpz âevlm m sâevlm u xuốhpbc ng xuyêlevc n qua xưassv ơwiip ng sọtydj . Ngoàjduy i vòumft dáedpm n bùdkqs a, dùdkqs ng xiềrywo ng; xiềrywo ng ba cáedpm i vòumft , đygpz em giam trong ngụeixz c tốhpbc i lẫqlan n vớznju i cáedpm c tửhaqo tộtydj i. Mỗbhdz i ngàjduy y mộtydj t nhấxlvd t đygpz ẳnoyp ng thịgrlm vệxqqi thâevlm n vàjduy o ngụeixz c kiểeunl m soáedpm t. Hàjduy ng tháedpm ng, mộtydj t vịgrlm đygpz ạarsp i thầzcbz n thuộtydj c Cơwiip -mậjqmf t việxqqi n tớznju i kiểeunl m mộtydj t lầzcbz n. Cáedpm c tửhaqo tộtydj i bịgrlm giam, đygpz ềrywo u cho biếrkby t ba ôithr ng vòumft rấxlvd t thiêlevc ng. Cho đygpz ếrkby n cuộtydj c chíacxj nh biếrkby n nănggo m 1885, vua Hàjduy m-Nghi rờdtdf i kinh thàjduy nh ra đygpz i, ba ôithr ng vòumft đygpz ưassv ợqfpj c di thầzcbz n thờdtdf i Tâevlm y-sơwiip n ănggo n cắrtnt p đygpz em đygpz i gỡlevc bùdkqs a, rồvbyr i chôithr n cấxlvd t cẩliid n thậjqmf n.
Khi phụeixz thâevlm n giảasbl ng dạarsp y cho tôithr i vềrywo thuậjqmf t Phong-thủlcpd y, ngưassv ờdtdf i chỉlutk cózsdo quyểeunl n thứksqx nănggo m củlcpd a bộtydj Vạarsp n-pháedpm p quy nguyêlevc n chérkby p thuậjqmf t Dưassv ơwiip ng-trạarsp ch (đygpz ểeunl hưassv ớznju ng nhàjduy ), cùdkqs ng thuậjqmf t trịgrlm bệxqqi nh tàjduy . Nhưassv ng ngưassv ờdtdf i lạarsp i khôithr ng phảasbl i làjduy y sĩevlm , nêlevc n khôithr ng hiểeunl u nộtydj i dung thuậjqmf t trịgrlm bệxqqi nh tàjduy nózsdo i gìkdnx , dĩevlm nhiêlevc n khôithr ng giảasbl ng cáedpm i thuậjqmf t nàjduy y cho tôithr i. Sau nàjduy y họtydj c y khoa, tôithr i mớznju i đygpz em ra nghiêlevc n cứksqx u lạarsp i.
Nănggo m 1976, trong khi trịgrlm bệxqqi nh cho gózsdo a phụeixz mộtydj t cựasbl u côithr ng sứksqx từgrlm ng cai trịgrlm Bắrtnt c-Kỳgvhj , bàjduy tặjkdh ng tôithr i mộtydj t sốhpbc sáedpm ch cũassv củlcpd a ôithr ng. Trong sốhpbc sáedpm ch đygpz ózsdo cózsdo bộtydj Vạarsp n-pháedpm p quy nguyêlevc n. Bộtydj nàjduy y ôithr ng cựasbl u côithr ng sứksqx ghi chúasbl ởliid đygpz ầzcbz u làjduy Nhảasbl m nhíacxj , dịgrlm đygpz oan. Tôithr i biếrkby t ôithr ng khôithr ng hiểeunl u nổtydj i. Bởliid i sáedpm ch viếrkby t vớznju i trìkdnx nh đygpz ộtydj khoa họtydj c Đkzba ôithr ng-phưassv ơwiip ng rấxlvd t cao. Ngưassv ờdtdf i đygpz ọtydj c phảasbl i hiểeunl u rấxlvd t cặjkdh n kẽznju bằarsp ng nàjduy y vấxlvd n đygpz ềrywo :
1. Vềrywo triếrkby t họtydj c, gồvbyr m bộtydj kinh Dịgrlm ch, nhấxlvd t làjduy cáedpm c thuyếrkby t âevlm m dưassv ơwiip ng, họtydj c thuyếrkby t ngũassv hàjduy nh, tiêlevc n thiêlevc n báedpm t quáedpm i.
2. Vềrywo y họtydj c phảasbl i hiểeunl u thấxlvd u bộtydj Hoàjduy ng-Đkzba ếrkby nộtydj i kinh tốhpbc vấxlvd n, bộtydj Nạarsp n-kinh, bộtydj Mạarsp ch-kinh.
3. Phảasbl i cózsdo kiếrkby n thứksqx c rấxlvd t sâevlm u vềrywo sửhaqo , vềrywo đygpz ịgrlm a lýwslr Hoa-Việxqqi t.
4. Phảasbl i cózsdo cáedpm i họtydj c rấxlvd t rộtydj ng vềrywo thiêlevc n vănggo n, lịgrlm ch sốhpbc , phong thủlcpd y.
5. Đkzba ủlcpd kiếrkby n thứksqx c vềrywo kinh đygpz iểeunl n Phậjqmf t-giáedpm o.
Sáedpm ch lạarsp i viếrkby t bằarsp ng vănggo n đygpz ờdtdf i Trầzcbz n, mộtydj t loạarsp i cổtydj vănggo n trúasbl c trắrtnt c, đygpz ầzcbz y đygpz iểeunl n cốhpbc . Xin cửhaqo mộtydj t thíacxj dụeixz đygpz ểeunl đygpz ộtydj c giảasbl hiểeunl u rõrkby hơwiip n: Nhưassv muốhpbc n họtydj c toáedpm n trìkdnx nh đygpz ộtydj lớznju p 12, màjduy khôithr ng biếrkby t gìkdnx vềrywo hìkdnx nh họtydj c, đygpz ạarsp i sốhpbc , lưassv ợqfpj ng giáedpm c thìkdnx sao họtydj c cho nổtydj i.
Khi mớznju i tìkdnx m đygpz ưassv ợqfpj c, tôithr i đygpz em côithr ng bốhpbc vàjduy i chi tiếrkby t trêlevc n tờdtdf Vănggo n-nghệxqqi tiềrywo n phong ởliid Hoa-kỳgvhj , thìkdnx cózsdo rấxlvd t nhiềrywo u đygpz ộtydj c giảasbl viếrkby t thưassv đygpz òumft i cho nghiêlevc n cứksqx u. Chíacxj n phầzcbz n mưassv ờdtdf i nhữnggo ng thưassv đygpz ózsdo tôithr i khôithr ng trảasbl lờdtdf i, vìkdnx bấxlvd y giờdtdf tôithr i đygpz ãilmo ba mưassv ơwiip i bẩliid y tuổtydj i rồvbyr i, màjduy nhữnggo ng gìkdnx ôithr ng cha ủlcpd y cho làjduy m, chưassv a đygpz ưassv ợqfpj c lấxlvd y mộtydj t phầzcbz n nănggo m; tôithr i khôithr ng thểeunl ănggo n rồvbyr i ngồvbyr i viếrkby t hàjduy ng nghìkdnx n láedpm thưassv trảasbl lờdtdf i nhữnggo ng thắrtnt c mắrtnt c vềrywo vấxlvd n đygpz ềrywo ấxlvd u trĩevlm vềrywo họtydj c thuậjqmf t Đkzba ôithr ng-phưassv ơwiip ng. Tuy nhiêlevc n, cózsdo nhữnggo ng ngưassv ờdtdf i lịgrlm ch sựasbl , viếrkby t thưassv xin « trao đygpz ổtydj i kinh nghiệxqqi m ». Tôithr i đygpz ồvbyr ng ýwslr tiếrkby p. Khi đygpz ốhpbc i diệxqqi n, tôithr i mớznju i bậjqmf t ngửhaqo a ra rằarsp ng nhữnggo ng vịgrlm đygpz ózsdo nhìkdnx n cáedpm i câevlm y đygpz ổtydj nằarsp m ngang, cũassv ng khôithr ng biếrkby t rằarsp ng nózsdo tưassv ợqfpj ng trưassv ng cho chữnggo nhấxlvd t! Cũassv ng cózsdo ngưassv ờdtdf i rấxlvd t giỏbhdz i vềrywo phong thủlcpd y đygpz ếrkby n tìkdnx m tôithr i, khi tôithr i đygpz ưassv a sáedpm ch ra đygpz ểeunl cùdkqs ng nghiêlevc n cứksqx u, thìkdnx vịgrlm đygpz ózsdo lạarsp i mùdkqs tịgrlm t vềrywo y họtydj c. Tuy nhiêlevc n, tôithr i cũassv ng gặjkdh p đygpz ưassv ợqfpj c mưassv ơwiip i vịgrlm ởliid Trung-quốhpbc c, vàjduy i vịgrlm ởliid Đkzba àjduy i-loan, Hưassv ơwiip ng-cảasbl ng, mưassv ơwiip i vịgrlm ngưassv ờdtdf i Việxqqi t kiếrkby n thứksqx c rấxlvd t rộtydj ng đygpz ểeunl thảasbl o luậjqmf n vềrywo bộtydj nàjduy y. Dĩevlm nhiêlevc n cuộtydj c thảasbl o luậjqmf n đygpz em lạarsp i cho tôithr i nhiềrywo u bàjduy i họtydj c quýwslr giáedpm . Trong cáedpm c vịgrlm ngưassv ờdtdf i Việxqqi t đygpz ózsdo , cózsdo giáedpm o sưassv Lưassv ơwiip ng Kim-Đkzba ịgrlm nh, sưassv phụeixz tôithr i làjduy cốhpbc hòumft a thưassv ợqfpj ng Châevlm n-Thưassv ờdtdf ng, vănggo n hữnggo u Nguyễqwfu n Đkzba ứksqx c-Sáedpm ch (Úvpxy c).
Sau khi nghiêlevc n cứksqx u tưassv ờdtdf ng tậjqmf n, tôithr i cảasbl m thấxlvd y rùdkqs ng mìkdnx nh. Vìkdnx nhữnggo ng thuậjqmf t đygpz ózsdo ngoàjduy i chưassv ơwiip ng dùdkqs ng đygpz ểeunl trịgrlm bệxqqi nh tàjduy ra, còumft n lạarsp i quáedpm báedpm đygpz ạarsp o, quáedpm áedpm c đygpz ộtydj c. Bảasbl n sưassv Châevlm n-Thưassv ờdtdf ng khuyêlevc n tôithr i đygpz ừgrlm ng đygpz em ra thửhaqo . Bốhpbc n thâevlm n hữnggo u tìkdnx nh nguyệxqqi n làjduy m vậjqmf t thíacxj nghiệxqqi m đygpz ểeunl xem nózsdo ra sao. Sau khi tôithr i thửhaqo , cảasbl bốhpbc n đygpz ềrywo u gặjkdh p nhữnggo ng truyệxqqi n thảasbl m khốhpbc c. Từgrlm đygpz ózsdo tôithr i ngừgrlm ng.
Thờdtdf i gian 1980-1982, do tíacxj nh bồvbyr ng bộtydj t, tôithr i cózsdo đygpz em vàjduy i thuậjqmf t ra trừgrlm ng trịgrlm mộtydj t đygpz ạarsp i ma đygpz ầzcbz u trong làjduy ng báedpm o ởliid Hoa-kỳgvhj . Kếrkby t quảasbl , y sốhpbc ng dởliid chếrkby t dởliid cho đygpz ếrkby n chếrkby t. Nănggo m 1990 tôithr i lạarsp i trịgrlm mộtydj t nữnggo ma đygpz ầzcbz u ởliid Ivry sur Seine thuộtydj c Pháedpm p; thịgrlm bịgrlm táedpm ng gia bạarsp i sảasbl n, thâevlm n bạarsp i danh liệxqqi t, trong khi tinh thầzcbz n trởliid thàjduy nh ngớznju ngớznju , ngẩliid n ngẩliid n, khậjqmf t khậjqmf t, khùdkqs ng khùdkqs ng. Màjduy áedpm c mộtydj t đygpz iềrywo u, tôithr i đygpz ãilmo gỡlevc ra, màjduy thịgrlm vẫqlan n khôithr ng khỏbhdz i. Sau vụeixz nàjduy y, quáedpm hốhpbc i hậjqmf n, tôithr i tìkdnx m bảasbl n sưassv sáedpm m hốhpbc i. Từgrlm đygpz ấxlvd y tôithr i bỏbhdz khôithr ng đygpz em ra thửhaqo nữnggo a.
Tuy nhiêlevc n, tôithr i đygpz ãilmo cózsdo chủlcpd ýwslr , tựasbl hứksqx a, đygpz ợqfpj i đygpz ếrkby n tuổtydj i cổtydj lai hy, sẽznju đygpz em ra thửhaqo lạarsp i mộtydj t lưassv ợqfpj t, rồvbyr i dịgrlm ch, chúasbl giảasbl i đygpz ểeunl lạarsp i cho hậjqmf u thếrkby . Bấxlvd y giờdtdf lỡlevc sựasbl gìkdnx khôithr ng hay xẩliid y đygpz ếrkby n, thìkdnx cózsdo chếrkby t cũassv ng chẳnoyp ng sao.
Trởliid lạarsp i vớznju i lờdtdf i ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh, quảasbl nhiêlevc n cuốhpbc i đygpz ờdtdf i Trầzcbz n, sau khi đygpz áedpm nh tan giặjkdh c Hồvbyr Quýwslr -Ly, ngưassv ờdtdf i Minh cai trịgrlm Đkzba ạarsp i-Việxqqi t trong hai kỷkdnx , từgrlm 1407-1428. Rồvbyr i từgrlm đygpz ấxlvd y vềrywo sau, khôithr ng bao giờdtdf họtydj cózsdo thểeunl cai trịgrlm ta nữnggo a.
Côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Ninh hỏbhdz i đygpz ạarsp i sưassv Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh:
– Hồvbyr i nãilmo y đygpz ạarsp i sưassv phụeixz cózsdo dạarsp y rằarsp ng đygpz ạarsp i sưassv phụeixz cózsdo thêlevc m hai phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c giữnggo nưassv ớznju c nữnggo a. Phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c đygpz em linh khíacxj trởliid vềrywo làjduy mộtydj t. Vậjqmf y còumft n phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c thứksqx nhìkdnx ?
Minh-Khôithr ng đygpz áedpm p ngay:
– Phưassv ơwiip ng lưassv ợqfpj c thứksqx bẩliid y, làjduy vàjduy o thờdtdf i vua Tốhpbc ng Nhâevlm n-tôithr ng, phíacxj a Bắrtnt c Trung-nguyêlevc n bịgrlm Liêlevc u xâevlm m chiếrkby m, bắrtnt t cắrtnt t đygpz ấxlvd t, nộtydj p vàjduy ng lụeixz a, lưassv ơwiip ng thựasbl c rấxlvd t nhiềrywo u. Nhàjduy vua nhâevlm n đygpz ózsdo sai vănggo n thầzcbz n soạarsp n ra bộtydj sáedpm ch đygpz ặjkdh t têlevc n làjduy Thiêlevc n-thưassv nghịgrlm chếrkby (Xin xem NQSH
Rồvbyr i ngàjduy i dùdkqs ng lănggo ng khôithr ng truyềrywo n ngữnggo rózsdo t vàjduy o tai Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u, Đkzba ạarsp i-tưassv -mãilmo Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t vớznju i côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Ninh. Ba vịgrlm nghe xong đygpz ềrywo u cung tay:
– Diệxqqi u pháedpm p. Tríacxj tuệxqqi đygpz ạarsp i sưassv phụeixz thựasbl c vôithr song.
Minh-Khôithr ng bảasbl o Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t:
– Thôithr i, Đkzba ạarsp i-tưassv -mãilmo tiếrkby p tụeixz c đygpz iềrywo u quâevlm n đygpz i thôithr i.
Ghi chúasbl ,
Đkzba ạarsp i-Việxqqi t cózsdo hàjduy ng ngàjduy n cao tănggo ng đygpz ắrtnt c pháedpm p thàjduy nh bồvbyr táedpm t, nhưassv ng hai thiềrywo n sưassv Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz ưassv ợqfpj c thiềrywo n sửhaqo tôithr n làjduy tháedpm nh tănggo ng. Hai ngàjduy i đygpz ưassv ợqfpj c thờdtdf ởliid khắrtnt p nơwiip i, đygpz ưassv ợqfpj c coi làjduy hai vịgrlm tănggo ng cózsdo tưassv tưassv ởliid ng nhậjqmf p thếrkby bậjqmf c nhấxlvd t. Xérkby t chung vềrywo hàjduy nh trạarsp ng củlcpd a hai ngàjduy i, tôithr i thấxlvd y hai ngàjduy i thoáedpm t ra ngoàjduy i khuôithr n khổtydj Phậjqmf t-giáedpm o Đkzba ạarsp i-thừgrlm a, Tiểeunl u-thừgrlm a từgrlm Ấeduo n-đygpz ộtydj truyềrywo n vàjduy o. Hai ngàjduy i đygpz ãilmo hoàjduy lẫqlan n tinh hoa củlcpd a Phậjqmf t-giáedpm o Ấeduo n-đygpz ộtydj vàjduy o vớznju i tinh hoa chủlcpd đygpz ạarsp o tộtydj c Việxqqi t thàjduy nh Phậjqmf t-giáedpm o Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, vớznju i tinh thầzcbz n nhậjqmf p thếrkby , đygpz em đygpz ứksqx c từgrlm bi hỷkdnx xảasbl củlcpd a đygpz ứksqx c Thếrkby -tôithr n bảasbl o vệxqqi đygpz ấxlvd t nưassv ớznju c.
Vua Lýwslr Tháedpm nh-tôithr ng làjduy m chùdkqs a Thiêlevc n-phúasbl c niêlevc n hiệxqqi u Long-thụeixz y Tháedpm i-bìkdnx nh thứksqx 4 (1058) ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh tu ởliid đygpz âevlm y. Vua Lýwslr Nhâevlm n-tôithr ng khôithr ng cózsdo con trai, xuốhpbc ng chiếrkby u chọtydj n con trai trong hàjduy ng tôithr n thấxlvd t đygpz ểeunl lậjqmf p làjduy m tháedpm i tửhaqo . Em vua làjduy Sùdkqs ng-hiềrywo n hầzcbz u cũassv ng chưassv a cózsdo con trai. Bấxlvd y giờdtdf tháedpm nh tănggo ng Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz ếrkby n chơwiip i nhàjduy hầzcbz u. Hầzcbz u tỏbhdz ýwslr muốhpbc n cózsdo con trai. Ngàjduy i dặjkdh n: « Bao giờdtdf phu nhâevlm n sắrtnt p lâevlm m bồvbyr n thìkdnx báedpm o cho bầzcbz n tănggo ng biếrkby t ». Ba nănggo m sau phu nhâevlm n củlcpd a Sùdkqs ng-hiềrywo n hầzcbz u họtydj Đkzba ỗbhdz cózsdo thai. Lúasbl c lâevlm m bồvbyr n trởliid dạarsp mãilmo i khôithr ng đygpz ẻrtnt đygpz ưassv ợqfpj c. Hầzcbz u nhớznju lờdtdf i ngàjduy i Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh dặjkdh n trưassv ớznju c, vộtydj i sai ngưassv ờdtdf i báedpm o vớznju i ngàjduy i. Lậjqmf p tứksqx c ngàjduy i tắrtnt m rửhaqo a, rồvbyr i vàjduy o hang xuấxlvd t hồvbyr n đygpz ầzcbz u thai làjduy m con Sùdkqs ng-hiềrywo n hầzcbz u. Phu nhâevlm n sinh ra con trai ngay sau đygpz ózsdo , đygpz ặjkdh t têlevc n làjduy Lýwslr Dưassv ơwiip ng Hoáedpm n. Niêlevc n hiệxqqi u Hộtydj i-tưassv ờdtdf ng Đkzba ạarsp i-kháedpm nh thứksqx 8 (1117) Dưassv ơwiip ng-Hoáedpm n đygpz ưassv ợqfpj c vua Lýwslr Nhâevlm n-tôithr ng lậjqmf p làjduy m tháedpm i tửhaqo . Khi vua Lýwslr nhâevlm n-tôithr ng bănggo ng, tháedpm i tửhaqo Dưassv ơwiip ng-Hoáedpm n lêlevc n nốhpbc i ngôithr i vua, tứksqx c vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng.
Thờdtdf i còumft n làjduy tháedpm i tửhaqo , vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng bịgrlm bệxqqi nh Zonna, đygpz au đygpz ớznju n gầzcbz m thérkby t nhưassv cọtydj p, da sầzcbz n sùdkqs i trôithr ng giốhpbc ng da cọtydj p, nêlevc n ngưassv ờdtdf i đygpz ưassv ơwiip ng thờdtdf i đygpz ồvbyr n rằarsp ng ngàjduy i hózsdo a hổtydj . Bấxlvd y giờdtdf trong dâevlm n gian trẻrtnt con truyềrywo n nhau háedpm t rằarsp ng:
Tậjqmf p tầzcbz m vôithr ng,
Cózsdo sưassv Nguyễqwfu n Minh-Khôithr ng,
Chữnggo a đygpz ưassv ợqfpj c bệxqqi nh tháedpm i tửhaqo .
Triềrywo u đygpz ìkdnx nh sai sứksqx vềrywo Thầzcbz n-quang tựasbl mờdtdf i ngàjduy i Minh-Khôithr ng tớznju i Thănggo ng-long trịgrlm bệxqqi nh cho tháedpm i tửhaqo . Bệxqqi nh khỏbhdz i. Khi tháedpm i tửhaqo lêlevc n ngôithr i vua, phong ngàjduy i Minh-Khôithr ng làjduy m Quốhpbc c-sưassv , truyềrywo n lậjqmf p đygpz ềrywo n thờdtdf sốhpbc ng. Đkzba ềrywo n đygpz ózsdo nay làjduy chùdkqs a Quáedpm n-sứksqx , ởliid sốhpbc 73 phốhpbc Quáedpm n-sứksqx Hàjduy -nộtydj i.
Đkzba ózsdo làjduy truyệxqqi n sau.
Hầzcbz u nhưassv cáedpm c chùdkqs a miềrywo n Bắrtnt c đygpz ềrywo u thờdtdf hai ngàjduy i, cho đygpz ếrkby n nay (1995) tôithr i còumft n ghi lạarsp i đygpz ưassv ợqfpj c nhữnggo ng chùdkqs a, đygpz ềrywo n chíacxj nh thờdtdf hai ngàjduy i.
1. Chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh.
Hay còumft n gọtydj i làjduy chùdkqs a Phảasbl -lạarsp i ởliid trêlevc n núasbl i xãilmo Phảasbl -lạarsp i, huyệxqqi n Quếrkby -dưassv ơwiip ng, tỉlutk nh Bắrtnt c-ninh.
Tàjduy i liệxqqi u
Xin xem phầzcbz n nózsdo i vềrywo chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh trong hồvbyr i nàjduy y.
2. Chùdkqs a Quáedpm n-sứksqx .
Trưassv ớznju c kia thuộtydj c thôithr n Yêlevc n-tậjqmf p, huyệxqqi n Thọtydj -xưassv ơwiip ng, Hàjduy -nộtydj i. Nay tọtydj a lạarsp c tạarsp i sốhpbc 73 phốhpbc Quáedpm n-sứksqx , Hàjduy -nộtydj i. Khởliid i đygpz ầzcbz u làjduy ngôithr i đygpz ềrywo n, đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o do sắrtnt c chỉlutk củlcpd a vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng đygpz ểeunl thờdtdf sốhpbc ng Minh-Khôithr ng thiềrywo n sưassv . Đkzba ờdtdf i vua Trầzcbz n Dụeixz -tôithr ng (1341-1369), côithr ng quáedpm n đygpz ểeunl đygpz ózsdo n tiếrkby p sứksqx giảasbl Chiêlevc m-thàjduy nh, Vạarsp n-tưassv ợqfpj ng, Nam-chưassv ởliid ng v.v. gầzcbz n đygpz ềrywo n, nêlevc n vua ban sắrtnt c xâevlm y ngôithr i chùdkqs a ngay trưassv ớznju c đygpz ềrywo n đygpz ểeunl cáedpm c sứksqx giảasbl lễqwfu Phậjqmf t, vìkdnx vậjqmf y chùdkqs a mang têlevc n làjduy Quáedpm n-sứksqx .
Tàjduy i liệxqqi u
– Thănggo ng-long cổtydj tíacxj ch khảasbl o,
– Hoàjduy ng Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Bắrtnt c-thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Hàjduy -nộtydj i sơwiip n xuyêlevc n phong vựasbl c,
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch danh thắrtnt ng bịgrlm khảasbl o,
– La-thàjduy nh cổtydj tíacxj ch vịgrlm nh.
Chùdkqs a Quáedpm n-sứksqx
3. Nguyễqwfu n Minh-Khôithr ng từgrlm
Đkzba ềrywo n thờdtdf quốhpbc c sưassv triềrywo u Lýwslr Nguyễqwfu n Minh-Khôithr ng, tạarsp i xãilmo Đkzba iềrywo m-xáedpm , huyệxqqi n Gia-viễqwfu n, tỉlutk nh Ninh-bìkdnx nh. Đkzba ềrywo n đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o niêlevc n hiệxqqi u Đkzba ạarsp i-đygpz ịgrlm nh thứksqx 2 (1141) đygpz ờdtdf i Lýwslr Anh-tôithr ng.
Tàjduy i liệxqqi u
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t sửhaqo kýwslr toàjduy n thưassv (Lýwslr kỷkdnx , Thầzcbz n-tôithr ng bảasbl n kỷkdnx ),
– Ninh-bìkdnx nh sửhaqo tíacxj ch,
– Ninh-bìkdnx nh toàjduy n tỉlutk nh đygpz ịgrlm a chíacxj khảasbl o biêlevc n,
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch danh thắrtnt ng bịgrlm khảasbl o,
– Đkzba ồvbyr ng-kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c.
4. Quốhpbc c-thanh tựasbl
Toạarsp lạarsp c ởliid thịgrlm xãilmo Ninh-bìkdnx nh. Chùdkqs a đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o trưassv ớznju c nănggo m 1077.
Tàjduy i liệxqqi u
– Thiềrywo n-uyểeunl n tậjqmf p anh,
– Nam ôithr ng mộtydj ng lụeixz c,
– Việxqqi t đygpz iệxqqi n u linh,
– Lĩevlm nh-Nam chíacxj ch quáedpm i,
– Thiêlevc n-Nam vănggo n lụeixz c liệxqqi t truyệxqqi n.
5. Hàjduy o-khêlevc tựasbl
Ởozqf xãilmo Hàjduy o-khêlevc , huyêlevc n Ninh-giang, nay làjduy Ninh-thanh, tỉlutk nh Hảasbl i-hưassv ng. Chùdkqs a từgrlm ng làjduy nơwiip i trụeixz trìkdnx củlcpd a ngàjduy i Minh-Khôithr ng. Nhưassv vậjqmf y chùdkqs a phảasbl i đygpz ưassv ợqfpj c xâevlm y íacxj t nhấxlvd t vàjduy o khoảasbl ng 1077 làjduy nănggo m xẩliid y ra chiếrkby n cuộtydj c Tốhpbc ng-Việxqqi t.
Tàjduy i liệxqqi u
– Hảasbl i dưassv ơwiip ng tỉlutk nh thầzcbz n tíacxj ch.
6. Lạarsp c-lâevlm m tựasbl
Ởozqf núasbl i Khôithr ng-lộtydj , huyệxqqi n Thạarsp ch-thấxlvd t, tỉlutk nh Sơwiip n-tâevlm y, nay thuộtydj c Hàjduy -nộtydj i. Theo Đkzba NNTC thìkdnx ngàjduy i Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh xuấxlvd t hồvbyr n tạarsp i đygpz âevlm y đygpz ểeunl đygpz ầzcbz u thai làjduy m con Sùdkqs ng-hiềrywo n hầzcbz u (Thuyếrkby t nàjduy y khôithr ng đygpz úasbl ng). Nhưassv vậjqmf y chùdkqs a phảasbl i đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o trưassv ớznju c nănggo m 1077 làjduy nănggo m đygpz ang xẩliid y ra chiếrkby n cuộtydj c Tốhpbc ng-Việxqqi t.
Tàjduy i liệxqqi u
– Thiềrywo n-uyểeunl n tậjqmf p anh,
– An-Nam chíacxj nguyêlevc n,
– Lêlevc triềrywo u ngựasbl chếrkby quốhpbc c âevlm m thi,
– Ngựasbl đygpz ềrywo Lạarsp c-lâevlm m thi,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c.
7. Thầzcbz n-quang tựasbl
Còumft n gọtydj i làjduy chùdkqs a Keo. Cózsdo hai chùdkqs a Keo. Cảasbl hai chùdkqs a đygpz ềrywo u thờdtdf ngàjduy i hai. Nhưassv ng chùdkqs a Keo dưassv ớznju i to lớznju n hơwiip n, liêlevc n hệxqqi tớznju i lịgrlm ch sửhaqo nhiềrywo u hơwiip n. Hai chùdkqs a cáedpm ch nhau bởliid i con sôithr ng Tháedpm i-bìkdnx nh. Nếrkby u đygpz i bằarsp ng đygpz ưassv ờdtdf ng bộtydj thìkdnx xa nhau diệxqqi u vợqfpj i. Còumft n đygpz i bằarsp ng đygpz ưassv ờdtdf ng thủlcpd y, thìkdnx chỉlutk cáedpm ch nhau mộtydj t quãilmo ng nửhaqo a giờdtdf .
Chùdkqs a Keo dưassv ớznju i hay chùdkqs a Keo Giao-thủlcpd y, ởliid xãilmo Vũassv -ghĩevlm a, huyệxqqi n Vũassv -thưassv , tỉlutk nhTháedpm i-bìkdnx nh. Chùdkqs a do ngàjduy i Minh-Khôithr ng xâevlm y dựasbl ng nănggo m Chưassv ơwiip ng-tháedpm nh Gia-kháedpm nh thứksqx ba (1061) đygpz ờdtdf i vua Lýwslr Tháedpm nh-tôithr ng. Lúasbl c đygpz ầzcbz u chùdkqs a mang têlevc n Nghiêlevc m-quang. Niêlevc n hiệxqqi u Chíacxj nh-long Bảasbl o-ứksqx ng thứksqx nănggo m (1167) vua Lýwslr Nhâevlm n-tôithr ng nhớznju ơwiip n ngàjduy i Minh-Khôithr ng chữnggo a trịgrlm cho vua Tháedpm nh-tôithr ng vớznju i Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u, nêlevc n mớznju i cózsdo ngàjduy i. Ngàjduy i đygpz ếrkby n lễqwfu chùdkqs a, tu sửhaqo a, đygpz ổtydj i têlevc n làjduy Thầzcbz n-quang. Đkzba ộtydj c giảasbl NQSH làjduy Phậjqmf t-tửhaqo , hay theo bấxlvd t cứksqx tôithr n giáedpm o nàjduy o, nếrkby u cózsdo dịgrlm p cũassv ng nêlevc n tớznju i hàjduy nh hưassv ơwiip ng tạarsp i đygpz âevlm y đygpz ểeunl đygpz ưassv ợqfpj c thấxlvd y mộtydj t kiếrkby n trúasbl c cổtydj , mang đygpz ầzcbz y di tíacxj ch lịgrlm ch sửhaqo .
Tàjduy i liệxqqi u
– Tháedpm i-bìkdnx nh đygpz ịgrlm a dưassv ,
– Nam-đygpz ịgrlm nh tỉlutk nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Hàjduy nh-thiệxqqi n xãilmo chíacxj .
Chùdkqs a Keo hay Thầzcbz n-quang tựasbl
8. Diêlevc n-phúasbl c tựasbl
Còumft n gọtydj i làjduy chùdkqs a Keo trêlevc n, chùdkqs a Keo Giao-thủlcpd y, ởliid ấxlvd p Giao-thủlcpd y, hưassv ơwiip ng Hảasbl i-thanh thờdtdf i Lýwslr , nay làjduy thôithr n Hàjduy nh-thiệxqqi n, xãilmo Xuâevlm n-hồvbyr ng, huyệxqqi n Xuâevlm n-thủlcpd y, tỉlutk nh Nam-Hàjduy . Khởliid i đygpz ầzcbz u chùdkqs a do vua Lýwslr Nhâevlm n-tôithr ng ban sắrtnt c kiếrkby n tạarsp o niêlevc n hiệxqqi u Thiêlevc n-phùdkqs Duệxqqi -vũassv thứksqx 2 (1121) gọtydj i làjduy chùdkqs a Diêlevc n-phúasbl c. Niêlevc n hiệxqqi u Thiệxqqi u-Minh thứksqx nhấxlvd t (1138) vua Lýwslr Anh-tôithr ng ban sắrtnt c chỉlutk tu bổtydj . Niêlevc n hiệxqqi u Chíacxj nh-long Bảasbl o-ứksqx ng thứksqx 5 (1167) lạarsp i xuốhpbc ng chiếrkby u trùdkqs ng tu, đygpz ổtydj i têlevc n làjduy chùdkqs a Viêlevc n-quang, đygpz ổtydj i têlevc n ấxlvd p Giao-thủlcpd y làjduy Hộtydj -xáedpm . Đkzba ếrkby n nănggo m Tựasbl -Đkzba ứksqx c thứksqx 5 (1865) bờdtdf sôithr ng bịgrlm lởliid , dâevlm n Hộtydj -xáedpm dờdtdf i chùdkqs a đygpz ếrkby n đygpz ịgrlm a đygpz iểeunl m hiệxqqi n nay. Xãilmo Hộtydj -xáedpm sau đygpz ổtydj i làjduy Nghĩevlm a-xáedpm , đygpz ếrkby n triềrywo u Nguyễqwfu n đygpz ổtydj i làjduy xãilmo Hàjduy nh-thiệxqqi n, huyệxqqi n Xuâevlm n-trưassv ờdtdf ng, tỉlutk nh Nam-đygpz ịgrlm nh.
Tàjduy i liệxqqi u
– Thiềrywo n-uyểeunl n tậjqmf p anh,
– Tháedpm nh-tổtydj hàjduy nh thựasbl c diễqwfu n âevlm m ca,
– Lĩevlm nh-Nam chíacxj ch quáedpm i.
9. Khôithr ng-lộtydj tựasbl
Tọtydj a lạarsp c ởliid cuốhpbc i núasbl i Hâevlm n, xãilmo Chíacxj nh-đygpz ạarsp i, huyệxqqi n Tốhpbc ng-sơwiip n, tỉlutk nh Thanh-hózsdo a. Tôithr i khôithr ng tìkdnx m đygpz ưassv ợqfpj c nănggo m kiếrkby n tạarsp o.
Tàjduy i liệxqqi u
– Thanh-hózsdo a tỉlutk nh chíacxj ,
– Đkzba NNTC,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c.
10. Dưassv ơwiip ng-nham tựasbl
Tọtydj a lạarsp c ởliid đygpz ộtydj ng núasbl i xãilmo Dưassv ơwiip ng-nham, huyệxqqi n Hiệxqqi p-sơwiip n, nay làjduy xãilmo Kíacxj nh-chủlcpd , huyệxqqi n Kim-môithr m, tỉlutk nh Hảasbl i-hưassv ng. Tôithr i khôithr ng tìkdnx m đygpz ưassv ợqfpj c nănggo m kiếrkby n tạarsp o. Đkzba âevlm y làjduy mộtydj t danh thắrtnt ng rấxlvd t đygpz ẹhiiu p.
Tàjduy i liệxqqi u
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch danh thắrtnt ng bịgrlm khảasbl o,
– Kim-vănggo n loạarsp i tụeixz ,
– Toàjduy n Việxqqi t thi lụeixz c,
– Dưassv ơwiip ng-nham khắrtnt c thạarsp ch.
11. Bảasbl n-tịgrlm ch tựasbl
Ởozqf thôithr n Bìkdnx nh-lưassv ơwiip ng, xãilmo Đkzba ìkdnx nh-loan, huyệxqqi n Vănggo n-lâevlm m, tỉlutk nh Hảasbl i-dưassv ơwiip ng, nay làjduy tỉlutk nh Hảasbl i-hưassv ng. Chùdkqs a đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o do sắrtnt c chỉlutk củlcpd a vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng (1128-1138).
Tàjduy i liệxqqi u
– Bắrtnt c-ninh toàjduy n tỉlutk nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj .
12. Bốhpbc i-am tựasbl
Ởozqf núasbl i Sàjduy i-sơwiip n, xãilmo Thiêlevc n-phúasbl c, huyệxqqi n Yêlevc n-sơwiip n, phủlcpd Quốhpbc c-oai, nay làjduy huyệxqqi n Quốhpbc c-oai, tỉlutk nh Hàjduy -sơwiip n-bìkdnx nh. Hồvbyr i sinh tiềrywo n, ngàjduy i Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh cózsdo đygpz ếrkby n ngụeixz tu mộtydj t thờdtdf i gian, nêlevc n ngưassv ờdtdf i sau huyềrywo n thoạarsp i rằarsp ng đygpz âevlm y làjduy nơwiip i ngàjduy i hoáedpm thâevlm n (Khôithr ng đygpz úasbl ng).
13. Chiêlevc u-thiềrywo n tựasbl
Còumft n gọtydj i làjduy chùdkqs a Láedpm ng, ởliid xãilmo Yêlevc n-lãilmo ng, huyệxqqi n Từgrlm -liêlevc m, nay thuộtydj c quậjqmf n Đkzba ốhpbc ng-đygpz a, Hàjduy -nộtydj i. Nguyêlevc n hồvbyr i chưassv a đygpz i tu, sưassv Đkzba ạarsp i-Đkzba iêlevc n (tứksqx c Đkzba inh Kiếrkby m-Thưassv ơwiip ng) đygpz ãilmo giếrkby t phụeixz thâevlm n ngàjduy i Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh làjduy Từgrlm Vinh. Sau nàjduy y ngàjduy i gặjkdh p y ởliid đygpz ịgrlm a đygpz iểeunl m nàjduy y, vàjduy giếrkby t chếrkby t y đygpz ểeunl báedpm o thùdkqs . Vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng (1128-1138) ban sắrtnt c chỉlutk kiếrkby n tạarsp o chùdkqs a đygpz ểeunl ghi nhớznju sựasbl tíacxj ch vàjduy côithr ng ơwiip n ngàjduy i Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh, cũassv ng làjduy tiềrywo n thâevlm n củlcpd a vua. Hiệxqqi n chùdkqs a còumft n mấxlvd y câevlm y muỗbhdz n trồvbyr ng từgrlm đygpz ờdtdf i Trầzcbz n. Đkzba âevlm y làjduy nơwiip i màjduy thờdtdf i thơwiip ấxlvd u thuậjqmf t giảasbl thưassv ờdtdf ng ra nôithr đygpz ùdkqs a vớznju i cáedpm c bạarsp n cùdkqs ng lứksqx a tuổtydj i.
Tàjduy i liệxqqi u
– Thiềrywo n-uyểeunl n tậjqmf p anh,
– Hoàjduy n-long huyệxqqi n chíacxj ,
– An-lãilmo ng Chiêlevc u-thiềrywo n tựasbl ,
– Hàjduy -nộtydj i đygpz ịgrlm a dưassv ,
– Ngoạarsp i truyềrywo n kỳgvhj lụeixz c,
– Bắrtnt c-thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Thănggo ng-long cổtydj tíacxj ch khảasbl o,
– Đkzba ạarsp i-Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Hoàjduy ng-Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– La-thàjduy nh cổtydj tíacxj ch vịgrlm nh,
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch.
Chiêlevc u-thiềrywo n tựasbl hay chùdkqs a Láedpm ng
14. Minh-Khôithr ng thiềrywo n sưassv từgrlm
Ởozqf xãilmo Cổtydj -đygpz am, huyệxqqi n Ýarsp -yêlevc n, tỉlutk nh Nam-hàjduy . Đkzba ềrywo n đygpz ưassv ợqfpj c xâevlm y vàjduy o đygpz ờdtdf i vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng (1128-1138), đygpz ểeunl tưassv ởliid ng nhớznju côithr ng ơwiip n ngàjduy i trịgrlm bệxqqi nh cho vua.
Tàjduy i liệxqqi u
– Đkzba VSKTT, Lýwslr kỷkdnx
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Bắrtnt c-thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Đkzba ồvbyr ng-kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c.
15. Đkzba ềrywo n thờdtdf Minh-Khôithr ng thiềrywo n sưassv
Ởozqf xãilmo Háedpm n-triềrywo n (Hay Háedpm n-lýwslr ), huyệxqqi n Vĩevlm nh-lạarsp i, tỉlutk nh Hảasbl i-dưassv ơwiip ng, nay thuộtydj c huyệxqqi n Vĩevlm nh-bảasbl o, Hảasbl i-phòumft ng. Tưassv ơwiip ng truyềrywo n Minh-Khôithr ng thiềrywo n sưassv hózsdo a thâevlm n ởliid núasbl i Tam-viêlevc n thuộtydj c xãilmo nàjduy y, nêlevc n dâevlm n chúasbl ng lậjqmf p đygpz ềrywo n thờdtdf .
Tàjduy i liệxqqi u
– Đkzba VSKTT, Lýwslr kỷkdnx .
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a chíacxj ,
– Bắrtnt c-thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch danh thắrtnt ng bịgrlm khảasbl o,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c,
– Đkzba ạarsp i-Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj .
16. Thiêlevc n-phúasbl c tựasbl
Còumft n cózsdo têlevc n làjduy chùdkqs a Thầzcbz y. Chùdkqs a ởliid núasbl i Sàjduy i-sơwiip n (hay Thạarsp ch-thấxlvd t, hay Phậjqmf t-tíacxj ch) thuộtydj c đygpz ịgrlm a phậjqmf n hai xãilmo Thiêlevc n-phúasbl c, Thụeixz y-Khuêlevc , huyệxqqi n Yêlevc n-sơwiip n, phủlcpd Quốhpbc c-oai. Nay làjduy xãilmo Sàjduy i-sơwiip n, huyệxqqi n Quốhpbc c-oai, tỉlutk nh Hàjduy -sơwiip n-bìkdnx nh.
Đkzba âevlm y làjduy nơwiip i ngàjduy i Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh xuấxlvd t hồvbyr n đygpz ầzcbz u thai làjduy m vua Lýwslr Thầzcbz n-tôithr ng. Trong cáedpm c đygpz ềrywo n, chùdkqs a thờdtdf hai ngàjduy i, thìkdnx đygpz âevlm y làjduy chùdkqs a chíacxj nh. Sau khi ngàjduy i hózsdo a, xáedpm c vẫqlan n còumft n. Nănggo m 1407, bọtydj n Trưassv ơwiip ng Phụeixz , Mộtydj c-Thạarsp ch chiếrkby m Đkzba ạarsp i-Việxqqi t mớznju i đygpz em xáedpm c nàjduy y đygpz ốhpbc t đygpz i. Tưassv ơwiip ng truyềrywo n chúasbl ng phảasbl i đygpz ốhpbc t ba ngàjduy y mớznju i cháedpm y hếrkby t.
Tàjduy i liệxqqi u
– Đkzba VSKTT, Lýwslr kỷkdnx ,
– Sơwiip n-tâevlm y tỉlutk nh chíacxj ,
– Hoàjduy ng-Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Bắrtnt c-thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Đkzba ạarsp i-Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Đkzba ồvbyr ng-kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c,
Thiêlevc n-phúasbl c tựasbl hay chùdkqs a Thầzcbz y.
Đkzba ạarsp i tưassv mãilmo Lýwslr Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t hỏbhdz i chưassv tưassv ớznju ng:
– Trưassv ớznju c đygpz âevlm y tôithr i chỉlutk đygpz ịgrlm nh trấxlvd n tạarsp i phòumft ng tuyếrkby n Nhưassv -nguyệxqqi t làjduy Trấxlvd n Bắrtnt c thưassv ợqfpj ng tưassv ớznju ng quâevlm n Nguyễqwfu n Cănggo n vớznju i phu nhâevlm n Vũassv Thanh-Thảasbl o. Lựasbl c lưassv ợqfpj ng gồvbyr m hai hiệxqqi u Bổtydj ng-tháedpm nh củlcpd a Mai Cầzcbz m, Phưassv ơwiip ng-Đkzba ơwiip n; hiệxqqi u Bảasbl o-thắrtnt ng củlcpd a Quáedpm ch Y, Phưassv ơwiip ng-Tiêlevc n. Trấxlvd n Nhưassv -nguyệxqqi t kỳgvhj nàjduy y coi nhưassv làjduy nh íacxj t, dữnggo nhiềrywo u. Nay tôithr i muốhpbc n chọtydj n lấxlvd y hai tưassv ớznju ng tìkdnx nh nguyệxqqi n. Vậjqmf y ai cózsdo thểeunl nhậjqmf n trọtydj ng tráedpm ch mộtydj t đygpz i khôithr ng vềrywo nàjduy y?
Lậjqmf p tứksqx c chưassv tưassv ớznju ng đygpz ềrywo u dơwiip tay tìkdnx nh nguyệxqqi n. Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t khôithr ng biếrkby t giảasbl i quyếrkby t ra sao, ôithr ng đygpz ưassv a mắrtnt t hỏbhdz i ýwslr kiếrkby n Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u. Tháedpm i-hậjqmf u lạarsp i đygpz ưassv a mắrtnt t hỏbhdz i côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Ninh. Côithr ng chúasbl a cảasbl m đygpz ộtydj ng:
– Thếrkby mớznju i biếrkby t anh linh thầzcbz n vũassv củlcpd a tộtydj c Việxqqi t ta mạarsp nh vôithr cùdkqs ng. Trấxlvd n ởliid Nhưassv -nguyệxqqi t khôithr ng cầzcbz n tàjduy i tríacxj , màjduy cầzcbz n quyếrkby t tâevlm m, can đygpz ảasbl m. Xérkby t trong chưassv tưassv ớznju ng đygpz âevlm y, ai cũassv ng cózsdo đygpz ầzcbz y đygpz ủlcpd hai đygpz ứksqx c tíacxj nh đygpz ózsdo . Thầzcbz n xin Tháedpm i-hậjqmf u cho chưassv tưassv ớznju ng rúasbl t thănggo m. Ai trúasbl ng thìkdnx đygpz ưassv ợqfpj c lĩevlm nh cáedpm i vinh dựasbl nàjduy y.
Mai Cầzcbz m, Quáedpm ch Y đygpz ỏbhdz mặjkdh t lêlevc n cãilmo i:
– Trưassv ớznju c đygpz âevlm y Đkzba ạarsp i-tưassv -mãilmo đygpz ãilmo chỉlutk đygpz ịgrlm nh hai chúasbl ng thầzcbz n rồvbyr i, tạarsp i sao bâevlm y giờdtdf lạarsp i cho rúasbl t thănggo m? Nhưassv vậjqmf y làjduy bấxlvd t côithr ng. Chúasbl ng thầzcbz n khôithr ng chịgrlm u.
Mặjkdh c hai tưassv ớznju ng cãilmo i, cửhaqo tọtydj a nhấxlvd t đygpz ịgrlm nh đygpz òumft i rúasbl t thănggo m. Cuốhpbc i cùdkqs ng hai đygpz ạarsp i sưassv Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz ưassv ợqfpj c cửhaqo ra chủlcpd trìkdnx cuộtydj c tuyểeunl n chọtydj n nàjduy y. Tấxlvd t cảasbl cózsdo mưassv ờdtdf i mộtydj t tưassv ớznju ng thốhpbc ng lĩevlm nh mưassv ờdtdf i mộtydj t hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh, mộtydj t tưassv ớznju ng thốhpbc ng lĩevlm nh kịgrlm binh, mưassv ờdtdf i tưassv ớznju ng thốhpbc ng lĩevlm nh cáedpm c hiệxqqi u binh củlcpd a châevlm u-lộtydj , bốhpbc n đygpz ôithr đygpz ốhpbc c. Tổtydj ng cộtydj ng 26 tưassv ớznju ng.
Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz ểeunl 26 thănggo m vàjduy o trong cáedpm i hộtydj p, rồvbyr i ngàjduy i nâevlm ng hộtydj p lêlevc n ngang màjduy y khấxlvd n:
– Xin liệxqqi t tổtydj 88 đygpz ờdtdf i vua Hùdkqs ng, vua An-Dưassv ơwiip ng cùdkqs ng chưassv đygpz ạarsp i thầzcbz n, vua Trưassv ng cùdkqs ng 162 anh hùdkqs ng... xin anh linh liệxqqi t tổtydj chọtydj n cho hai tưassv ớznju ng xứksqx ng đygpz áedpm ng đygpz ểeunl trấxlvd n ởliid phòumft ng tuyếrkby n Nhưassv -nguyệxqqi t.
Khấxlvd n xong ngàjduy i bảasbl o ưassv ng binh:
– Gọtydj i cho thầzcbz y mộtydj t chim ưassv ng.
Ưdkyk ng binh rúasbl t tùdkqs vàjduy ra thổtydj i lêlevc n tu tu, lậjqmf p tứksqx c cózsdo mộtydj t chim ưassv ng từgrlm ngoàjduy i bay vàjduy o đygpz ậjqmf u trêlevc n tay ngàjduy i. Ngàjduy i nózsdo i:
– Trong hộtydj p nàjduy y cózsdo 26 thănggo m, thìkdnx 24 thănggo m trắrtnt ng, còumft n hai thănggo m bầzcbz n tănggo ng vẽznju con rồvbyr ng. Ai đygpz ưassv ợqfpj c chim ưassv ng rúasbl t cho thănggo m cózsdo con rồvbyr ng, thìkdnx sẽznju lĩevlm nh vinh hạarsp nh trấxlvd n Nhưassv -nguyệxqqi t.
Thếrkby rồvbyr i ngàjduy i chỉlutk tay vàjduy o cáedpm i hộtydj p, chim ưassv ng nhặjkdh t thănggo m đygpz ưassv a đygpz ếrkby n tậjqmf n tay cáedpm c tưassv ớznju ng. Sau khi 26 tưassv ớznju ng nhậjqmf n thănggo m rồvbyr i, ngàjduy i hôithr :
– Mởliid thănggo m ra.
Chưassv tưassv ớznju ng mởliid thănggo m cùdkqs ng mộtydj t lúasbl c. Đkzba úasbl ng làjduy cózsdo ngưassv ờdtdf i màjduy cũassv ng tạarsp i trờdtdf i, hai tưassv ớznju ng Mai Cầzcbz m, Quáedpm ch Y trúasbl ng thănggo m cózsdo con rồvbyr ng. Hai tưassv ớznju ng chắrtnt p tay hưassv ớznju ng lêlevc n trờdtdf i:
– Đkzba a tạarsp Quốhpbc c-tổtydj , Quốhpbc c-mẫqlan u đygpz ãilmo chọtydj n chúasbl ng con.
Chưassv tưassv ớznju ng đygpz ềrywo u đygpz ưassv a lờdtdf i chúasbl c tụeixz ng hai tưassv ớznju ng.
Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u tớznju i bêlevc n hai tưassv ớznju ng, ngàjduy i nắrtnt m lấxlvd y vai hai tưassv ớznju ng, trong khi nưassv ớznju c mắrtnt t chảasbl y xuốhpbc ng đygpz ôithr i gòumft máedpm :
– Chịgrlm biếrkby t chíacxj nh khíacxj chưassv tưassv ớznju ng hàjduy o hùdkqs ng vôithr tậjqmf n. Chịgrlm cũassv ng biếrkby t hai em do liệxqqi t tổtydj chọtydj n. Nay hai em đygpz ưassv ợqfpj c tậjqmf n trung báedpm o quốhpbc c, chịgrlm mừgrlm ng cho hai em. Nhưassv ng nàjduy y, hai em đygpz ãilmo nghĩevlm kỹilmo chưassv a?
Hai tưassv ớznju ng quỳgvhj gốhpbc i rậjqmf p đygpz ầzcbz u xuốhpbc ng đygpz ấxlvd t:
– Chúasbl ng em làjduy nhữnggo ng trẻrtnt mồvbyr côithr i, lang thang vôithr sởliid bấxlvd t chíacxj , đygpz ưassv ợqfpj c hậjqmf u thưassv ơwiip ng yêlevc u nhưassv con. Hậjqmf u nuôithr i dạarsp y bọtydj n em, gâevlm y dựasbl ng hạarsp nh phúasbl c sựasbl nghiệxqqi p cho bọtydj n em. Nay hậjqmf u thấxlvd y bọtydj n em sắrtnt p chếrkby t, màjduy lòumft ng khôithr ng nỡlevc . Nhưassv ng hậjqmf u ơwiip i! Con ngưassv ờdtdf i ta ai cũassv ng phảasbl i chếrkby t, khôithr ng chếrkby t bằarsp ng cáedpm ch nàjduy y, thìkdnx cũassv ng chếrkby t bằarsp ng cáedpm ch kia. Nay chúasbl ng em đygpz ưassv ợqfpj c chọtydj n cáedpm i chếrkby t vinh dựasbl nhấxlvd t, thìkdnx thựasbl c làjduy trờdtdf i cho bọtydj n em. Hậjqmf u cứksqx đygpz ểeunl cho cáedpm c em ra đygpz i.
Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u bảasbl o Mai Cầzcbz m, Quáedpm ch Y:
– Hai em xòumft e bàjduy n tay ra nàjduy o!
Hai tưassv ớznju ng xòumft e bàjduy n tay ra trưassv ớznju c mặjkdh t hậjqmf u. Ngàjduy i nắrtnt m lấxlvd y bàjduy n tay hai tưassv ớznju ng, đygpz ưassv a lêlevc n miệxqqi ng cắrtnt n sẽznju mộtydj t cáedpm i:
– Hồvbyr i gặjkdh p cáedpm c em ởliid hồvbyr Tâevlm y, chịgrlm đygpz ãilmo cắrtnt n bàjduy n tay cáedpm c em, đygpz ểeunl sau nàjduy y đygpz i đygpz âevlm u, cáedpm c em cũassv ng khôithr ng quêlevc n chịgrlm . Bâevlm y giờdtdf chịgrlm lạarsp i cắrtnt n nữnggo a, đygpz ểeunl khôithr ng bao giờdtdf chịgrlm em ta quêlevc n nhau.
Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t đygpz ứksqx ng lêlevc tózsdo m tắrtnt t:
– Tôithr i xin nhắrtnt c lạarsp i nănggo m đygpz iềrywo u.
Trong phòumft ng im phănggo ng phắrtnt c.
– Mộtydj t làjduy , chưassv a biếrkby t ngàjduy y mưassv ờdtdf i chíacxj n tháedpm ng giêlevc ng, giờdtdf Thìkdnx n, quâevlm n Tốhpbc ng sẽznju vưassv ợqfpj t biêlevc n đygpz áedpm nh xốhpbc ng Thănggo ng-long hay khôithr ng? Nhưassv ng tôithr i biếrkby t chắrtnt c rằarsp ng chúasbl ng phảasbl i tiếrkby n quâevlm n cho nhanh, vìkdnx sang tháedpm ng ba, trờdtdf i bắrtnt t đygpz ầzcbz u nózsdo ng, màjduy chưassv a chiếrkby m đygpz ưassv ợqfpj c Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, thìkdnx chúasbl ng phảasbl i lui quâevlm n, nếrkby u khôithr ng thìkdnx bộtydj , kịgrlm binh sẽznju bệxqqi nh màjduy chếrkby t hếrkby t. Bằarsp ng lui quâevlm n thìkdnx bọtydj n Quáedpm ch Quỳgvhj , Triệxqqi u Tiếrkby t sẽznju bịgrlm xửhaqo trảasbl m. Chủlcpd tâevlm m củlcpd a chúasbl ng làjduy pháedpm vỡlevc Nhưassv -nguyệxqqi t, rồvbyr i dùdkqs ng kịgrlm binh tiếrkby n khẩliid n cấxlvd p vềrywo Thănggo ng-long, bộtydj binh tiếrkby n sau. Quâevlm n tâevlm n-đygpz ằarsp ng-hảasbl i sẽznju đygpz áedpm nh chiếrkby m cáedpm c xãilmo ấxlvd p đygpz ểeunl kiếrkby m lưassv ơwiip ng, dâevlm n phu.
Ôxyyb ng chỉlutk vàjduy o tưassv ớznju ng Nguyễqwfu n Cănggo n:
– Tổtydj ng trấxlvd n tạarsp i Nhưassv -nguyệxqqi t làjduy Trấxlvd n-Bắrtnt c thưassv ợqfpj ng tưassv ớznju ng quâevlm n Tảasbl n-viêlevc n hầzcbz u Nguyễqwfu n Cănggo n. Lựasbl c lưassv ợqfpj ng thốhpbc ng thuộtydj c gồvbyr m cózsdo hai hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh Bổtydj ng-tháedpm nh, Bảasbl o-thắrtnt ng, mưassv ờdtdf i dàjduy n Thầzcbz n-nỏbhdz , mộtydj t hiệxqqi u thúasbl binh gồvbyr m sáedpm u sưassv Phong, Tưassv ợqfpj ng, Ưdkyk ng, Hổtydj , Báedpm o, Ngao. Vềrywo cao thủlcpd gồvbyr m bốhpbc n đygpz ạarsp i sưassv Viêlevc n Cănggo n, Viêlevc n Mộtydj c, Viêlevc n Chi, Viêlevc n Diệxqqi p chùdkqs a Báedpm o-âevlm n; Hùdkqs ng Nhâevlm n, Hùdkqs ng Nghĩevlm a, Hùdkqs ng Lễqwfu , Âjduy u Hoàjduy ng, Âjduy u Thanh, Âjduy u Huyềrywo n. Đkzba ặjkdh c biệxqqi t còumft n nghìkdnx n đygpz ệxqqi tửhaqo củlcpd a trưassv ờdtdf ng Long-thàjduy nh ẩliid n-sĩevlm Tôithr n Đkzba ảasbl n, do phu nhâevlm n Vũassv Thanh-Thảasbl o chỉlutk huy.
Ôxyyb ng chỉlutk vàjduy o côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Ninh:
– Kếrkby tiếrkby p Nhưassv -nguyệxqqi t làjduy vòumft ng đygpz ai bảasbl o vệxqqi Thănggo ng-long, do côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Ninh chỉlutk huy. Lựasbl c lưassv ợqfpj ng trựasbl c thuộtydj c cózsdo hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh Ngựasbl -long, kịgrlm -binh, hiệxqqi u binh đygpz ịgrlm a phưassv ơwiip ng Hồvbyr ng-châevlm u trấxlvd n ởliid Cổtydj -pháedpm p; hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh Quảasbl ng-tháedpm nh, hiệxqqi u binh đygpz ịgrlm a phưassv ơwiip ng Sơwiip n-Nam phâevlm n táedpm n vàjduy o cáedpm c xãilmo cùdkqs ng hoàjduy ng nam đygpz áedpm nh vàjduy o hôithr ng đygpz ịgrlm ch. Yểeunl m trợqfpj cho Cổtydj -pháedpm p còumft n cózsdo mưassv ờdtdf i dàjduy n Thầzcbz n-nỏbhdz , sáedpm u sưassv thúasbl , mộtydj t nghìkdnx n đygpz ệxqqi tửhaqo pháedpm i Tảasbl n-viêlevc n.
Cáedpm c tưassv ớznju ng im lặjkdh ng, dùdkqs khôithr ng phảasbl i lệxqqi nh củlcpd a mìkdnx nh cũassv ng phảasbl i nghe cho rõrkby , đygpz ểeunl còumft n biếrkby t màjduy phốhpbc i hợqfpj p.
– Hai làjduy , mặjkdh t Phúasbl -lưassv ơwiip ng, Nham-biềrywo n. Ởozqf đygpz âevlm y Tốhpbc ng chỉlutk hưassv trưassv ơwiip ng thanh thếrkby . Ta nhâevlm n đygpz ózsdo dùdkqs ng toàjduy n lựasbl c đygpz áedpm nh chúasbl ng. Mặjkdh t Phúasbl -lưassv ơwiip ng do phòumft mãilmo Hoàjduy ng Kiệxqqi n, côithr ng chúasbl a Đkzba ộtydj ng-Thiêlevc n trấxlvd n giữnggo . Lựasbl c lưassv ợqfpj ng trựasbl c thuộtydj c cózsdo hai hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh Vũassv -thắrtnt ng, Bổtydj ng-nhậjqmf t; 10 dàjduy n Thầzcbz n-nỏbhdz , sáedpm u sưassv thúasbl binh; tănggo ng việxqqi n thêlevc m bốhpbc n cao thủlcpd Hùdkqs ng Tríacxj , Hùdkqs ng Tíacxj n, Âjduy u Lam, Âjduy u Hồvbyr ng; mộtydj t ngàjduy n cao thủlcpd pháedpm i Tiêlevc u-sơwiip n. Bằarsp ng mọtydj i giáedpm phảasbl i giữnggo vữnggo ng mặjkdh t nàjduy y, nếrkby u nhưassv vìkdnx lýwslr do gìkdnx đygpz ểeunl Tốhpbc ng pháedpm vỡlevc phòumft ng tuyếrkby n Phúasbl -lưassv ơwiip ng, thìkdnx Thănggo ng-long lâevlm m nguy, bởliid i phíacxj a sau khôithr ng còumft n lựasbl c lưassv ợqfpj ng nàjduy o nữnggo a.
Côithr ng chúasbl a Đkzba ộtydj ng Thiêlevc n chỉlutk vàjduy o phòumft mãilmo Hoàjduy ng Kiệxqqi n; Lýwslr Đkzba oan, Trầzcbz n Ngọtydj c-Liêlevc n; Lýwslr Tứksqx , Mai Tứksqx ; Trầzcbz n Di, Phưassv ơwiip ng Lýwslr :
– Đkzba ạarsp i huynh đygpz ừgrlm ng lo. Tốhpbc ng chỉlutk cózsdo thểeunl vưassv ợqfpj t Phúasbl -lưassv ơwiip ng, khi tấxlvd t cảasbl chúasbl ng em bịgrlm tan thâevlm y màjduy thôithr i.
Chưassv tưassv ớznju ng vỗbhdz tay.
– Ba làjduy mặjkdh t Nham-biềrywo n. Mặjkdh t nàjduy y củlcpd a Tốhpbc ng làjduy hưassv . Còumft n ta, thìkdnx ta đygpz áedpm nh nhưassv sérkby t nổtydj , diệxqqi t cáedpm c đygpz ạarsp o binh Tốhpbc ng ởliid Nham-biềrywo n, rồvbyr i tiếrkby n vềrywo Nhưassv -nguyệxqqi t. Mặjkdh t nàjduy y do Trung-Thàjduy nh vưassv ơwiip ng, Tíacxj n-Nghĩevlm a vưassv ơwiip ng tổtydj ng chỉlutk huy. Lựasbl c lưassv ợqfpj ng thốhpbc ng thuộtydj c gồvbyr m nănggo m hiệxqqi u Thiêlevc n-tửhaqo binh Đkzba ằarsp ng-hảasbl i, Long-dựasbl c, Hùdkqs ng-lưassv ợqfpj c, Vạarsp n-tiệxqqi p, Thầzcbz n-đygpz iệxqqi n; đygpz ộtydj i Thầzcbz n-tiễqwfu n Long-biêlevc n, đygpz ộtydj i Giao-long Tâevlm y-hồvbyr ; mộtydj t nghìkdnx n võrkby sĩevlm pháedpm i Đkzba ôithr ng-a; hạarsp m đygpz ộtydj i Thầzcbz n-phùdkqs .
Trung-Thàjduy nh, Tíacxj n-Nghĩevlm a cùdkqs ng chưassv tưassv ớznju ng đygpz ứksqx ng dậjqmf y nhậjqmf n lệxqqi nh.
– Bốhpbc n làjduy , Khu-mậjqmf t việxqqi n sẽznju dùdkqs ng chim ưassv ng đygpz em lệxqqi nh cho phòumft mãilmo Thâevlm n Cảasbl nh-Long, côithr ng chúasbl a Thiêlevc m-Thàjduy nh đygpz em quâevlm n vưassv ợqfpj t biêlevc n đygpz áedpm nh sang Vĩevlm nh-bìkdnx nh, Tâevlm y-bìkdnx nh, Lộtydj c-châevlm u đygpz ểeunl dọtydj a Tốhpbc ng. Côithr ng chúasbl a Côithr i-sơwiip n, phòumft mãilmo Tôithr n Mạarsp nh đygpz áedpm nh chiếrkby m Quyếrkby t-lýwslr ; Quáedpm n-quâevlm n thưassv ợqfpj ng tưassv ớznju ng quâevlm n Đkzba inh Hoàjduy ng-Nghi sẽznju đygpz áedpm nh Chi-lănggo ng, cắrtnt t đygpz ưassv ờdtdf ng lui quâevlm n tiếrkby p tếrkby lưassv ơwiip ng thảasbl o củlcpd a Tốhpbc ng.
– Nănggo m làjduy đygpz ộtydj i côithr ng táedpm c đygpz ặjkdh c biệxqqi t, do quan Tháedpm i-phózsdo Quáedpm ch Sĩevlm -An chỉlutk huy vớznju i đygpz ộtydj i cao thủlcpd trưassv ờdtdf ng Tháedpm i-hàjduy dàjduy n ra từgrlm Phúasbl -lưassv ơwiip ng tớznju i Nhưassv -nguyệxqqi t, Nham-biềrywo n, ngàjduy y đygpz êlevc m dùdkqs ng loa đygpz ọtydj c bộtydj Thiêlevc n-thưassv nghịgrlm chếrkby thờdtdf i Tốhpbc ng Nhâevlm n-tôithr ng cho binh tưassv ớznju ng giặjkdh c nghe. Khôithr ng biếrkby t quan Tháedpm i-phózsdo cózsdo đygpz iềrywo u gìkdnx thắrtnt c mắrtnt c khôithr ng?
Quáedpm ch Sĩevlm -An làjduy quan vănggo n, bâevlm y giờdtdf đygpz ưassv ợqfpj c lệxqqi nh ra trậjqmf n, ôithr ng vui mừgrlm ng chi siếrkby t kểeunl :
– Đkzba ạarsp i-tưassv -mãilmo cózsdo nhãilmo ýwslr cho tôithr i ra trậjqmf n, thựasbl c thâevlm m cảasbl m vôithr cùdkqs ng. Tôithr i cózsdo đygpz ềrywo nghịgrlm nàjduy y: Nhiềrywo u ngưassv ờdtdf i trong chúasbl ng ta biếrkby t nózsdo i tiếrkby ng Hoa, nhưassv ng nózsdo i tiếrkby ng Hoa Biệxqqi n-kinh thìkdnx íacxj t ai nózsdo i trôithr i chảasbl y vănggo n chưassv ơwiip ng. Tôithr i từgrlm ng đygpz i sứksqx , đygpz ãilmo họtydj c nózsdo i tiếrkby ng Biệxqqi n-kinh, nhưassv ng nộtydj i lựasbl c khôithr ng làjduy m bao đygpz ểeunl cózsdo thểeunl pháedpm t thanh vưassv ợqfpj t sôithr ng đygpz ếrkby n trạarsp i Tốhpbc ng. Ởozqf đygpz âevlm y, ta cózsdo ba vịgrlm , khôithr ng nhữnggo ng võrkby côithr ng cao cưassv ờdtdf ng, nộtydj i lựasbl c xung mãilmo n, màjduy vănggo n chưassv ơwiip ng quáedpm n thếrkby , nózsdo i tiếrkby ng Biệxqqi n-kinh nhưassv ngưassv ờdtdf i Tốhpbc ng. Xin Đkzba ạarsp i-tưassv -mãilmo mờdtdf i ba vịgrlm ấxlvd y cùdkqs ng làjduy m vớznju i tôithr i thìkdnx hay biếrkby t bao.
Mọtydj i ngưassv ờdtdf i cùdkqs ng đygpz ổtydj dồvbyr n mắrtnt t nhìkdnx n Côithr i-sơwiip n tam anh. Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u biếrkby t Thưassv ờdtdf ng-Kiệxqqi t làjduy sưassv đygpz iệxqqi t, nêlevc n khôithr ng dáedpm m sai ba đygpz ạarsp i sưassv báedpm . Hậjqmf u đygpz ịgrlm nh lêlevc n tiếrkby ng, thìkdnx Phụeixz -Quốhpbc c đygpz ãilmo nózsdo i:
– Quan Tháedpm i-phózsdo đygpz ãilmo cózsdo ýwslr kiếrkby n ấxlvd y, thìkdnx chúasbl ng tôithr i đygpz âevlm u dáedpm m từgrlm . Đkzba ưassv ợqfpj c! Vậjqmf y thếrkby nàjduy y, chúasbl ng tôithr i dẫqlan n đygpz ệxqqi tửhaqo , trưassv ờdtdf ng Tháedpm i-hàjduy đygpz i pháedpm t thanh. Còumft n quan Tháedpm i-phózsdo thìkdnx nghiêlevc n cứksqx u, rồvbyr i viếrkby t ra bảasbl n vănggo n, đygpz ểeunl chúasbl ng tôithr i pháedpm t thanh cho thốhpbc ng nhấxlvd t.
Buổtydj i hộtydj i chấxlvd m dứksqx t.
Tếrkby t Đkzba inh-Tỵqlan nănggo m nay trêlevc n khắrtnt p đygpz ấxlvd t nưassv ớznju c Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, gầzcbz n nhưassv dâevlm n chúasbl ng khôithr ng còumft n tâevlm m tríacxj nghĩevlm đygpz ếrkby n ănggo n uốhpbc ng, vui mừgrlm ng, vìkdnx cáedpm i tin 40 vạarsp n quâevlm n Tốhpbc ng, 60 vạarsp n bảasbl o binh, dâevlm n phu đygpz ãilmo tràjduy n đygpz ếrkby n Bắrtnt c sôithr ng Nhưassv -nguyệxqqi t. Chúasbl ng nhưassv đygpz àjduy n hổtydj đygpz ózsdo i, đygpz ang rìkdnx nh rậjqmf p, chờdtdf dịgrlm p thuậjqmf n tiệxqqi n làjduy nhảasbl y xuốhpbc ng ănggo n thịgrlm t dâevlm n Thănggo ng-long.
Nhưassv ng trưassv a mùdkqs ng mộtydj t, mõrkby khắrtnt p nơwiip i cùdkqs ng rao rằarsp ng: Trung-Thàjduy nh vưassv ơwiip ng, Tíacxj n-Nghĩevlm a vưassv ơwiip ng đygpz ãilmo đygpz ộtydj t kíacxj ch quâevlm n Tốhpbc ng giữnggo a đygpz êlevc m giao thừgrlm a. Giặjkdh c chếrkby t đygpz ếrkby n hơwiip n sáedpm u vạarsp n. Sau đygpz ózsdo , khắrtnt p cáedpm c trấxlvd n, cáedpm c huyệxqqi n, cáedpm c làjduy ng... cáedpm c thầzcbz y đygpz ồvbyr kểeunl truyệxqqi n cho dâevlm n chúasbl ng nghe vềrywo chi tiếrkby t trậjqmf n đygpz áedpm nh. Trong quâevlm n, thìkdnx cáedpm c vịgrlm sưassv trưassv ởliid ng, đygpz ạarsp o trưassv ởliid ng tậjqmf p họtydj p quâevlm n sĩevlm lạarsp i kểeunl cho họtydj nghe.
Dâevlm n chúasbl ng bớznju t lo sợqfpj , ngưassv ờdtdf i ngưassv ờdtdf i hănggo m hởliid lo phòumft ng bịgrlm giữnggo làjduy ng khi giặjkdh c tớznju i.
Ngay đygpz êlevc m mùdkqs ng mộtydj t, sang ngàjduy y mùdkqs ng hai, mõrkby lạarsp i rao mộtydj t tin lạarsp lùdkqs ng vôithr cùdkqs ng:
« Hai đygpz ạarsp i bồvbyr táedpm t Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh trong khi vâevlm n Trung-thổtydj đygpz ãilmo trịgrlm bệxqqi nh, trừgrlm tàjduy trong thàjduy nh Biệxqqi n-kinh. Vua Tốhpbc ng cúasbl ng dàjduy ng mộtydj t kho đygpz ồvbyr ng. Đkzba âevlm y khôithr ng phảasbl i đygpz ồvbyr ng bìkdnx nh thưassv ờdtdf ng, màjduy làjduy tinh hoa linh khíacxj Trung-thổtydj kếrkby t tinh màjduy thàjduy nh. Hai ngàjduy i đygpz ãilmo dùdkqs ng đygpz ồvbyr ng đygpz ózsdo đygpz ểeunl đygpz úasbl c: Nam thiêlevc n tứksqx khíacxj . Tứksqx khíacxj gồvbyr m mộtydj t tưassv ợqfpj ng Phậjqmf t cao hai trưassv ợqfpj ng, mộtydj t cáedpm i vạarsp c nặjkdh ng ba vạarsp n câevlm n, mộtydj t cáedpm i chuôithr ng ngâevlm n thiêlevc n, vàjduy đygpz ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n. Vớznju i Nam thiêlevc n tứksqx đygpz ạarsp i thầzcbz n khíacxj , thìkdnx chưassv thiêlevc n, chưassv bồvbyr táedpm t, chưassv thầzcbz n sẽznju giáedpm ng hạarsp đygpz áedpm nh tan giặjkdh c Tốhpbc ng. Dâevlm n chúasbl ng muốhpbc n biếrkby t rõrkby chi tiếrkby t hãilmo y đygpz ếrkby n cáedpm c quáedpm n tràjduy , cáedpm c trưassv ờdtdf ng họtydj c màjduy nghe thầzcbz y đygpz ồvbyr kểeunl rõrkby ngọtydj n nguồvbyr n ».
Dâevlm n chúasbl ng lạarsp i àjduy o àjduy o đygpz ếrkby n cáedpm c trưassv ờdtdf ng, cáedpm c quáedpm n tràjduy nghe thấxlvd y đygpz ồvbyr kểeunl truyệxqqi n. Trong quâevlm n, thìkdnx cáedpm c cấxlvd p chỉlutk huy họtydj p tưassv ớznju ng sĩevlm đygpz ểeunl giảasbl ng giảasbl i. Thếrkby làjduy khắrtnt p Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, chỗbhdz nàjduy o cũassv ng nghe nózsdo i vềrywo Nam thiêlevc n tứksqx đygpz ạarsp i thầzcbz n khíacxj .
Tạarsp i rừgrlm ng Bắrtnt c-biêlevc n, nơwiip i érkby m quâevlm n củlcpd a hiệxqqi u binh Quảasbl ng-vũassv ởliid trong rừgrlm ng Bắrtnt c-biêlevc n.
Từgrlm hôithr m đygpz ưassv ợqfpj c chỉlutk dụeixz củlcpd a Linh-Nhâevlm n hoàjduy ng tháedpm i hậjqmf u truyềrywo n rúasbl t quâevlm n vàjduy o ẩliid n trong rừgrlm ng, chờdtdf khi cózsdo lệxqqi nh, sẽznju đygpz áedpm nh vàjduy o hậjqmf u quâevlm n đygpz ịgrlm ch đygpz ếrkby n giờdtdf ; Phòumft mãilmo Thâevlm n Cảasbl nh-Long, côithr ng chúasbl a Thiêlevc n-Thàjduy nh; phòumft mãilmo Tôithr n Mạarsp nh, côithr ng chúasbl a Côithr i-sơwiip n; Quáedpm n-quâevlm n thưassv ợqfpj ng tưassv ớznju ng quâevlm n Đkzba inh Hoàjduy ng-Nghi, quậjqmf n chúasbl a Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh; đygpz ôithr thốhpbc ng Lýwslr Tam vàjduy phu nhâevlm n... phâevlm n táedpm n quâevlm n ra thàjduy nh từgrlm ng tốhpbc t (100 ngưassv ờdtdf i), rồvbyr i cho ẩliid n vàjduy o cáedpm c trang đygpz ộtydj ng Bắrtnt c-biêlevc n chờdtdf lệxqqi nh.
Lúasbl c đygpz ưassv ợqfpj c lệxqqi nh rúasbl t quâevlm n vàjduy o rừgrlm ng, Đkzba inh Hoàjduy ng-Nghi bàjduy n vớznju i Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh, Chang-Lan rằarsp ng: Vi Thủlcpd -An hàjduy ng Tốhpbc ng thựasbl c, nhưassv ng nay y chếrkby t rồvbyr i, màjduy mấxlvd y chụeixz c trang đygpz ộtydj ng thốhpbc ng thuộtydj c y thìkdnx bấxlvd t mãilmo n vìkdnx Tốhpbc ng bắrtnt t dâevlm n phu, thu lưassv ơwiip ng, nêlevc n vẫqlan n anh hùdkqs ng mộtydj t cõrkby i. Chúasbl ng ta cửhaqo sứksqx giảasbl tớznju i liêlevc n lạarsp c vớznju i họtydj , giúasbl p đygpz ỡlevc , bảasbl o vệxqqi họtydj ; nhưassv vậjqmf y ta vừgrlm a đygpz ưassv ợqfpj c dâevlm n, vừgrlm a cózsdo lưassv ơwiip ng thựasbl c nuôithr i quâevlm n.
Thếrkby làjduy hầzcbz u thìkdnx lưassv u đygpz ộtydj ng nay đygpz âevlm y, mai đygpz ózsdo , trong khi Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh hoạarsp t đygpz ộtydj ng ởliid phíacxj a Đkzba ôithr ng, Chang-Lan hoạarsp t đygpz ộtydj ng ởliid phíacxj a Tâevlm y-Bắrtnt c, vợqfpj chồvbyr ng Lýwslr Tam hoạarsp t đygpz ộtydj ng ởliid vùdkqs ng Chi-lănggo ng.
Tuy ẩliid n ởliid cáedpm c trang đygpz ộtydj ng trong rừgrlm ng, nhưassv ng tếrkby t Đkzba inh-Tỵqlan , Hoàjduy ng-Nghi cũassv ng cho binh, tưassv ớznju ng ănggo n tếrkby t rấxlvd t đygpz ầzcbz y đygpz ủlcpd . Sáedpm ng mùdkqs ng hai, quâevlm n báedpm o rằarsp ng cózsdo cốhpbc nhâevlm n từgrlm Thănggo ng-long lêlevc n thănggo m. Hầzcbz u vộtydj i ra đygpz ózsdo n, thìkdnx ra sưassv Viêlevc n-Cănggo n ởliid chùdkqs a Báedpm o-âevlm n. Cốhpbc nhâevlm n gặjkdh p nhau, hầzcbz u quêlevc n cảasbl lễqwfu nghi, chạarsp y ra ôithr m lấxlvd y sưassv :
– Sưassv huynh! Sưassv phụeixz vẫqlan n thưassv ờdtdf ng an lạarsp c chứksqx ? Sưassv báedpm Mộtydj c-tồvbyr n vẫqlan n mạarsp nh khoẻrtnt chứksqx ? Làjduy ng Siêlevc u-loạarsp i ta vẫqlan n an ninh chứksqx ?
– Tấxlvd t cảasbl đygpz ềrywo u đygpz ưassv ợqfpj c Phậjqmf t-tổtydj hộtydj trìkdnx vôithr sựasbl . Sưassv báedpm sai sưassv huynh lêlevc n gặjkdh p hầzcbz u cózsdo truyệxqqi n khẩliid n.
Đkzba ốhpbc i vớznju i bọtydj n mãilmo i quốhpbc c cầzcbz u vinh, bọtydj n tham quan áedpm c báedpm , thìkdnx Mộtydj c-tồvbyr n hòumft a thưassv ợqfpj ng cựasbl c kỳgvhj nghiêlevc m khắrtnt c. Nhưassv ng đygpz ốhpbc i vớznju i đygpz ệxqqi tửhaqo , thìkdnx ngàjduy i lạarsp i cựasbl c kỳgvhj ôithr n nhu, yêlevc u thưassv ơwiip ng. Trong Long-biêlevc n ngũassv hùdkqs ng, ngàjduy i thưassv ơwiip ng Hoàjduy ng-Nghi nhấxlvd t. Nêlevc n nay nghe thấxlvd y sứksqx giảasbl củlcpd a ngàjduy i lêlevc n truyềrywo n lệxqqi nh, hầzcbz u vộtydj i ngồvbyr i ngay ngắrtnt n lạarsp i:
– Sưassv báedpm truyềrywo n cho đygpz ệxqqi phảasbl i làjduy m gìkdnx đygpz âevlm y?
Viêlevc n Cănggo n ghérkby miệxqqi ng vàjduy o tai Hoàjduy ng-Nghi thuậjqmf t mộtydj t lúasbl c. Hoàjduy ng-Nghi gậjqmf t đygpz ầzcbz u tỏbhdz ýwslr hiểeunl u. Ngay chiềrywo u hôithr m đygpz ózsdo , hầzcbz u tậjqmf p trung binh tưassv ớznju ng lạarsp i cho Viêlevc n-Cănggo n tưassv ờdtdf ng thuậjqmf t tìkdnx nh hìkdnx nh miềrywo n xuôithr i.
Sau khi tưassv ờdtdf ng thuậjqmf t hai đygpz ềrywo tàjduy i lớznju n:
– Mộtydj t làjduy trậjqmf n đygpz ộtydj t kíacxj ch đygpz êlevc m Giao-thừgrlm a củlcpd a Trung-Thàjduy nh, Tíacxj n-Nghĩevlm a nhịgrlm vưassv ơwiip ng.
– Hai làjduy vua Đkzba ưassv ờdtdf ng sai Cao Biềrywo n sang Đkzba ạarsp i-Việxqqi t yểeunl m hếrkby t cáedpm c thếrkby đygpz ấxlvd t linh, lấxlvd y tấxlvd t cảasbl tinh hoa linh khíacxj bỏbhdz vàjduy o bụeixz ng ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u vàjduy ng đygpz em vềrywo giam núasbl i Tháedpm i-sơwiip n. Đkzba ếrkby n đygpz ờdtdf i vua Tốhpbc ng Tháedpm i-tôithr ng, vìkdnx thấxlvd t trậjqmf n nêlevc n sai đygpz àjduy o trâevlm u mang vềrywo yểeunl m ởliid trong Hoàjduy ng-cung, hy vọtydj ng tuyệxqqi t hếrkby t linh khíacxj Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Trong dịgrlm p hai tháedpm nh tănggo ng Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh vâevlm n du Trung-thổtydj , trừgrlm tàjduy tạarsp i Hoàjduy ng-cung Tốhpbc ng, đygpz ưassv ợqfpj c nhàjduy vua cúasbl ng dàjduy ng đygpz ồvbyr ng đygpz en. Hai ngàjduy i làjduy m phérkby p lấxlvd y hếrkby t mộtydj t kho đygpz ồvbyr ng đygpz em vềrywo Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Nhâevlm n đygpz ózsdo hai ngàjduy i đygpz oạarsp t ba mưassv ơwiip i sáedpm u con trâevlm u chứksqx a tinh hoa anh linh tộtydj c Việxqqi t, rồvbyr i đygpz em vềrywo đygpz ặjkdh t vàjduy o chỗbhdz cũassv . Hiệxqqi n linh khíacxj Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ang sáedpm ng rựasbl c trờdtdf i Nam.
Hôithr m sau sưassv Viêlevc n-Cănggo n thuậjqmf t việxqqi c hai tháedpm nh tănggo ng đygpz em đygpz ồvbyr ng đygpz en vềrywo đygpz úasbl c bốhpbc n bảasbl o khíacxj củlcpd a Đkzba ạarsp i-Việxqqi t:
Thầzcbz n khíacxj thứksqx nhấxlvd t
« Thầzcbz n khíacxj thứksqx nhấxlvd t màjduy ngàjduy i đygpz úasbl c làjduy đygpz ỉlutk nh tháedpm p Đkzba ạarsp i-thắrtnt ng Báedpm o-thiêlevc n. Tháedpm p nằarsp m trong khuôithr n viêlevc n chùdkqs a Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n. Chùdkqs a Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n dựasbl ng vàjduy o tháedpm ng tưassv , nănggo m Bíacxj nh-Thâevlm n, nhằarsp m niêlevc n hiệxqqi u Long-thụeixz y Tháedpm i-bìkdnx nh thứksqx ba đygpz ờdtdf i đygpz ứksqx c Tháedpm nh-tôithr ng (1056). Sởliid dĩevlm chùdkqs a cózsdo têlevc n Báedpm o-thiêlevc n, vìkdnx ngàjduy y lễqwfu Thưassv ợqfpj ng-nguyêlevc n, tứksqx c rằarsp m tháedpm ng giêlevc ng nănggo m ấxlvd y, vua xa giáedpm ra hồvbyr Tâevlm y xem cáedpm . Khi đygpz ếrkby n bờdtdf đygpz êlevc , thìkdnx gặjkdh p mộtydj t ngưassv ờdtdf i trang phụeixz c nhưassv thằarsp ng đygpz iêlevc n, mắrtnt ng vua rằarsp ng: Nhàjduy vua làjduy m chúasbl a trờdtdf i Nam, sao khôithr ng tu đygpz ứksqx c, sửhaqo a sang chíacxj nh sựasbl , màjduy lạarsp i rong chơwiip i? Nhưassv vậjqmf y làjduy làjduy m gưassv ơwiip ng xấxlvd u khiếrkby n cho bọtydj n quan lạarsp i tham ôithr , hàjduy hiếrkby p dâevlm n chúasbl ng. Ta làjduy thầzcbz n, đygpz ưassv ợqfpj c thưassv ợqfpj ng đygpz ếrkby sai xuốhpbc ng giữnggo việxqqi c mưassv a nắrtnt ng vùdkqs ng nàjduy y. Nay thấxlvd y dâevlm n khổtydj , nêlevc n hiệxqqi n ra báedpm o cho vua hay. Lậjqmf p tứksqx c đygpz ứksqx c Tháedpm nh-tôithr ng bỏbhdz cuộtydj c đygpz i chơwiip i, trởliid vềrywo giảasbl m yếrkby n tiệxqqi c, giảasbl m chi tiêlevc u nộtydj i cung, cáedpm ch chứksqx c bọtydj n tham quan, sai làjduy m chùdkqs a đygpz ểeunl tạarsp ơwiip n trờdtdf i. Chùdkqs a mang têlevc n Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n làjduy tíacxj ch đygpz ózsdo . Nơwiip i tọtydj a lạarsp c chùdkqs a, đygpz ưassv ợqfpj c mang têlevc n phưassv ờdtdf ng Báedpm o-thiêlevc n, thuộtydj c thôithr n Tiêlevc n-thịgrlm , huyệxqqi n Thọtydj -xưassv ơwiip ng, Thănggo ng-long.
Nănggo m sau, Đkzba inh-Dậjqmf u, niêlevc n hiệxqqi u Long-thụeixz y Tháedpm i-bìkdnx nh thứksqx tưassv (1057) đygpz ứksqx c Tháedpm nh-tôithr ng lạarsp i cho dựasbl ng tháedpm p ởliid trong sâevlm n chùdkqs a. Tháedpm p cao hai mưassv ơwiip i trưassv ợqfpj ng (40 mérkby t), gồvbyr m 12 tầzcbz ng. Nay hai tháedpm nh tănggo ng lấxlvd y đygpz ồvbyr ng đygpz en, làjduy tinh hoa linh khíacxj núasbl i Tháedpm i-sơwiip n bêlevc n Trung-nguyêlevc n đygpz úasbl c cáedpm i đygpz ỉlutk nh tháedpm p. Từgrlm khi đygpz ỉlutk nh tháedpm p đygpz ưassv ợqfpj c an vịgrlm , linh khíacxj Trung-nguyếrkby n, tinh đygpz ẩliid u phưassv ơwiip ng Bắrtnt c đygpz ềrywo u chiếrkby u vềrywo trờdtdf i Nam. Hiệxqqi n, đygpz êlevc m đygpz êlevc m hàjduy o quang chiếrkby u sáedpm ng rựasbl c đygpz ấxlvd t Thănggo ng-long.
Ghi chúasbl
Chùdkqs a Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n, tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n cho đygpz ếrkby n đygpz ờdtdf i Trầzcbz n vẫqlan n còumft n. Nhàjduy thơwiip Phạarsp m Sưassv -Mạarsp nh, cuốhpbc i đygpz ờdtdf i Trầzcbz n cózsdo làjduy m bàjduy i thơwiip Đkzba ềrywo Báedpm o-thiêlevc n tháedpm p nhưassv sau:
Trấxlvd n áedpm p Đkzba ôithr ng, Tâevlm y củlcpd ng đygpz ếrkby kỳgvhj
Khuy nhiêlevc n nhấxlvd t tháedpm p đygpz ộtydj c nguy nguy.
Sơwiip n hàjduy bấxlvd t đygpz ộtydj ng kìkdnx nh thiêlevc n trụeixz ,
Kim cổtydj nan ma lậjqmf p đygpz ịgrlm a chùdkqs y.
Phong bãilmo i chung linh thờdtdf i ứksqx ng đygpz áedpm p,
Tinh di đygpz ănggo ng chúasbl c, dạarsp quang huy.
Ngãilmo lai dụeixz c thửhaqo đygpz ềrywo danh búasbl t,
Quảasbl n lĩevlm nh xuâevlm n giang táedpm c nghiễqwfu n trìkdnx .
Đkzba àjduy o Tháedpm i-Tôithr n dịgrlm ch nhưassv sau:
Trấxlvd n áedpm p Đkzba ôithr ng, Tâevlm y giữnggo đygpz ếrkby đygpz ôithr ,
Hiêlevc n ngang ngọtydj n tháedpm p đygpz ứksqx ng trơwiip trơwiip .
Non sôithr ng vữnggo ng chãilmo i tay trờdtdf i chốhpbc ng,
Kim cổtydj khôithr n mòumft n đygpz ỉlutk nh tháedpm p nhôithr .
Thỉlutk nh thoảasbl ng giózsdo lay, chuôithr ng ứksqx ng đygpz áedpm p,
Đkzba êlevc m đygpz êlevc m sao xếrkby đygpz uốhpbc c khôithr n mờdtdf .
Tớznju i đygpz âevlm y nhữnggo ng muốhpbc n dầzcbz m ngòumft i búasbl t,
Chiếrkby m cảasbl giòumft ng sôithr ng màjduy i mựasbl c thơwiip .
Nănggo m 1406, vìkdnx giặjkdh c Hồvbyr Quýwslr -Ly cưassv ớznju p ngôithr i nhàjduy Trầzcbz n, linh khíacxj trờdtdf i Nam mấxlvd t hếrkby t, đygpz ỉlutk nh tháedpm p bịgrlm gẫqlan y rơwiip i xuốhpbc ng. An-phủlcpd -sứksqx Đkzba ôithr ng-đygpz ôithr làjduy Lêlevc Khảasbl i thấxlvd y đygpz ềrywo m gởliid , khôithr ng dáedpm m báedpm o cho giặjkdh c Hồvbyr biếrkby t, vìkdnx vậjqmf y bịgrlm biếrkby m mộtydj t tưassv . Sau đygpz ózsdo đygpz ỉlutk nh tháedpm p đygpz ưassv ợqfpj c hàjduy n, đygpz em lêlevc n nhưassv cũassv .
Nănggo m 1427, quâevlm n Minh bịgrlm Bìkdnx nh-Đkzba ịgrlm nh vưassv ơwiip ng Lêlevc Lợqfpj i vâevlm y ởliid Đkzba ôithr ng-đygpz ôithr (Thănggo ng-long) chúasbl ng cho rằarsp ng tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n làjduy nơwiip i húasbl t linh khíacxj thiêlevc n hàjduy , vìkdnx vậjqmf y vưassv ơwiip ng thàjduy nh côithr ng, chúasbl ng pháedpm tháedpm p vớznju i hy vọtydj ng tuyệxqqi t linh khíacxj trờdtdf i Nam; nhưassv ng tháedpm c rằarsp ng lấxlvd y đygpz ồvbyr ng làjduy m súasbl ng. Chỗbhdz nềrywo n tháedpm p đygpz ưassv ợqfpj c đygpz ổtydj đygpz ấxlvd t thàjduy nh gòumft cao đygpz ểeunl dựasbl ng đygpz àjduy n tràjduy ng.
Đkzba ếrkby n cuốhpbc i thờdtdf i Lêlevc , chùdkqs a bịgrlm bỏbhdz hoang phếrkby . Khu đygpz ấxlvd t gầzcbz n nềrywo n tháedpm p cũassv biếrkby n thàjduy nh chợqfpj , gọtydj i làjduy chợqfpj Tiêlevc n. Đkzba ếrkby n thờdtdf i Tâevlm y-sơwiip n, nănggo m Giáedpm p-Dầzcbz n, 1792, dâevlm n chúasbl ng đygpz àjduy o gòumft lấxlvd y gạarsp ch, đygpz áedpm ; tu bổtydj thàjduy nh Thănggo ng-long, nhặjkdh t đygpz ưassv ợqfpj c tưassv ợqfpj ng đygpz áedpm chạarsp m hìkdnx nh tiêlevc n, chim muôithr ng, chérkby n báedpm t sứksqx khôithr ng biếrkby t bao nhiêlevc u màjduy kểeunl . Trêlevc n gạarsp ch đygpz àjduy o đygpz ưassv ợqfpj c cózsdo chữnggo « Lýwslr gia đygpz ệxqqi tam đygpz ếrkby Long-thụeixz y Tháedpm i-bìkdnx nh tứksqx niêlevc n tạarsp o » (Làjduy m nănggo m Long-thụeixz y Tháedpm i-bìkdnx nh thứksqx tưassv đygpz ờdtdf i vua thứksqx ba nhàjduy Lýwslr ).
Đkzba ịgrlm nh-vưassv ơwiip ng Trịgrlm nh Cănggo n cózsdo bàjduy i thơwiip Đkzba ềrywo Báedpm o-thiêlevc n tựasbl nhưassv sau:
Tứksqx bềrywo chănggo n ngắrtnt t gấxlvd m chưassv ơwiip ng sinh,
Cảasbl nh lạarsp mưassv ờdtdf i phâevlm n, chíacxj n kháedpm c thưassv ờdtdf ng.
Thănggo m thẳnoyp m liêlevc n đygpz àjduy i, nhuầzcbz n diệxqqi u sắrtnt c,
Thêlevc nh thêlevc nh phúasbl c chỉlutk nứksqx c thanh hưassv ơwiip ng.
Vậjqmf y nêlevc n cõrkby i phérkby p trừgrlm ng tha tíacxj nh,
Tốhpbc t đygpz ưassv ợqfpj c lòumft ng ngưassv ờdtdf i lạarsp c thiêlevc n phưassv ơwiip ng.
Giózsdo đygpz ạarsp o thổtydj i đygpz ưassv a hòumft a hâevlm y hẩliid y,
Trong khi ngoạarsp n thưassv ởliid ng rấxlvd t thưassv lưassv ơwiip ng.
Bìkdnx nh phong táedpm m bứksqx c mọtydj i đygpz ồvbyr thâevlm u,
Đkzba ầzcbz m ấxlvd m trờdtdf i xuâevlm n ngọtydj c mộtydj t bầzcbz u.
Mâevlm y thụeixz y soi soi truyềrywo n bảasbl o cáedpm c,
Non nhâevlm n rắrtnt p rắrtnt p đygpz ốhpbc i chung lâevlm u.
Mởliid đygpz ưassv ờdtdf ng tếrkby đygpz ộtydj làjduy ơwiip n rộtydj ng,
Song cửhaqo a từgrlm thôithr ng tỏbhdz đygpz ạarsp o mầzcbz u.
Thắrtnt ng lãilmo m luậjqmf n đygpz âevlm y làjduy m phẩliid m nhấxlvd t,
So trong tỉlutk nh giớznju i háedpm nhưassv ờdtdf ng đygpz âevlm u.
Đkzba ếrkby n thờdtdf i Nguyễqwfu n, đygpz ờdtdf i vua Tựasbl -Đkzba ứksqx c, tổtydj ng đygpz ốhpbc c Hàjduy -nộtydj i làjduy Tôithr n-thấxlvd t Bậjqmf t theo nềrywo n chùdkqs a cũassv , xâevlm y lạarsp i, giữnggo đygpz ưassv ợqfpj c mộtydj t sốhpbc đygpz áedpm xanh chạarsp m hìkdnx nh hoa sen làjduy đygpz áedpm ởliid tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n, đygpz áedpm chạarsp m hìkdnx nh báedpm t giáedpm c làjduy đygpz áedpm ởliid bệxqqi tháedpm p từgrlm thờdtdf i Lýwslr .
Hồvbyr i ngưassv ờdtdf i Pháedpm p sang cai trịgrlm , họtydj pháedpm chùdkqs a nàjduy y, lấxlvd y đygpz ấxlvd t xâevlm y nhàjduy thờdtdf lớznju n Hàjduy -nộtydj i. Vịgrlm tríacxj chùdkqs a cũassv nằarsp m từgrlm phíacxj a bêlevc n phảasbl i đygpz ềrywo n Lýwslr Quốhpbc c-Sưassv đygpz ếrkby n đygpz ầzcbz u phốhpbc Nhàjduy -chung, quậjqmf n Hoàjduy n-kiếrkby m, Hàjduy -nộtydj i.
Đkzba ộtydj c giảasbl muốhpbc n thâevlm m cứksqx u thêlevc m vềrywo chùdkqs a Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n, tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n cózsdo thểeunl tìkdnx m đygpz ọtydj c cáedpm c sáedpm ch:
Trung-quốhpbc c:
– Quáedpm ch thịgrlm Nam-chinh,
– Triệxqqi u-thịgrlm -Chinh tiễqwfu u Giao-chỉlutk kýwslr .
Việxqqi t-Nam:
– Việxqqi t sửhaqo lưassv ợqfpj c (Lýwslr kỷkdnx ),
– Đkzba ạarsp i Việxqqi t sửhaqo kýwslr toàjduy n thưassv (Lýwslr kỷkdnx , Tháedpm nh-tôithr ng kỷkdnx ),
– Khâevlm m đygpz ịgrlm nh Việxqqi t sửhaqo thôithr ng giáedpm m cưassv ơwiip ng mụeixz c,
– Đkzba ạarsp i Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Hoàjduy ng Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Bắrtnt c thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lụeixz c,
– Thănggo ng-long cổtydj tíacxj ch khảasbl o,
– Hàjduy -nộtydj i đygpz ịgrlm a dưassv ,
– Hàjduy -nộtydj i sơwiip n xuyêlevc n phong vựasbl c,
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a chíacxj ,
– Hoàjduy ng Việxqqi t thi tuyểeunl n,
– Khâevlm m đygpz ịgrlm nh thănggo ng bìkdnx nh báedpm ch vịgrlm nh,
– Ngựasbl đygpz ềrywo Thiêlevc n-hòumft a doanh báedpm ch vịgrlm nh,
– Toàjduy n Việxqqi t thi lụeixz c,
– Tang thưassv ơwiip ng ngẫqlan u lụeixz c,
– Long-biêlevc n báedpm ch nhi vịgrlm nh.
Thầzcbz n khíacxj thứksqx nhìkdnx
Sưassv Viêlevc n-Cănggo n tiếrkby p tụeixz c:
« Bảasbl o khíacxj thứksqx nhìkdnx làjduy mộtydj t tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Thíacxj ch-ca Mâevlm u-ni cao hai trưassv ợqfpj ng. Trêlevc n thâevlm n tưassv ợqfpj ng ngàjduy i cho yểeunl m 18 viêlevc n Xáedpm -lợqfpj i củlcpd a 18 vịgrlm bồvbyr táedpm t Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, 360 hạarsp t đygpz áedpm linh khíacxj lấxlvd y từgrlm 360 đygpz ềrywo n thờdtdf chưassv tháedpm nh Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ».
Chang-Lan hỏbhdz i:
– Sưassv huynh ơwiip i! Em nghe nózsdo i, khi đygpz úasbl c tưassv ợqfpj ng, cáedpm c vịgrlm tănggo ng thưassv ờdtdf ng đygpz ểeunl mộtydj t lỗbhdz trốhpbc ng phíacxj a sau lưassv ng tưassv ợqfpj ng thôithr ng vàjduy o bụeixz ng, chỗbhdz huyệxqqi t thầzcbz n đygpz ạarsp o. Sau đygpz ózsdo hoặjkdh c yểeunl m ngọtydj c Xáedpm -lợqfpj i vàjduy o, hoặjkdh c yểeunl m ngọtydj c, hay vàjduy ng vàjduy o. Em chưassv a từgrlm ng nghe yểeunl m nhiềrywo u nhưassv vậjqmf y bao giờdtdf .
Chang-Lan nózsdo i tiếrkby ng Việxqqi t bằarsp ng giọtydj ng Chàjduy m, nhẹhiiu nhưassv giòumft thoảasbl ng, nghe rấxlvd t êlevc m tai. Viêlevc n-Cănggo n đygpz áedpm p:
– Sưassv muộtydj i hỏbhdz i vậjqmf y thựasbl c phảasbl i. Nàjduy y sưassv muộtydj i! Phàjduy m cáedpm c bậjqmf c đygpz ạarsp i giáedpm c nhưassv phậjqmf t, bồvbyr táedpm t, la háedpm n, thưassv ờdtdf ng phâevlm n thâevlm n đygpz i khắrtnt p nơwiip i, làjduy m đygpz ủlcpd mọtydj i loàjduy i đygpz ểeunl cứksqx u đygpz ộtydj , đygpz ểeunl thuyếrkby t pháedpm p. Sưassv huynh cózsdo thểeunl làjduy bồvbyr táedpm t phâevlm n thâevlm n, cũassv ng cózsdo thểeunl làjduy quỷkdnx A-tu-la. Muộtydj i cózsdo thểeunl làjduy Quan-âevlm m phâevlm n thâevlm n.
– Dạarsp , em nhớznju ra rồvbyr i! Cảasbl m ơwiip n sưassv huynh khảasbl i ngộtydj cho. Thếrkby danh hiệxqqi u 18 bồvbyr táedpm t, 360 tháedpm nh làjduy nhữnggo ng vịgrlm nàjduy o?
– Sưassv huynh nhớznju khôithr ng hếrkby t. Vềrywo bồvbyr táedpm t thìkdnx cózsdo cáedpm c ngàjduy i Tỳgvhj -ni Đkzba a-lưassv u-chi, Pháedpm p-Hiềrywo n, La Quýwslr -An, Sùdkqs ng-Phạarsp m, Bốhpbc -Đkzba ạarsp i, Vạarsp n-Hạarsp nh... Vềrywo chưassv tháedpm nh thìkdnx Phùdkqs -Đkzba ổtydj ng thiêlevc n vưassv ơwiip ng, tháedpm nh Tảasbl n, Chửhaqo đygpz ạarsp o tổtydj , côithr ng chúasbl a Tiêlevc n-Dung, Vạarsp n-Tíacxj n hầzcbz u Lýwslr Thâevlm n, Cao-Cảasbl nh hầzcbz u Cao Nỗbhdz , Trung-Tíacxj n hầzcbz u Vũassv Bảasbl o-Trung, Phưassv ơwiip ng-Chíacxj nh hầzcbz u Trầzcbz n Tựasbl -Minh, vua Trưassv ng cùdkqs ng 162 anh hùdkqs ng thờdtdf i Lĩevlm nh-Nam... mớznju i nhấxlvd t làjduy Vũassv -dựasbl c đygpz ạarsp i tưassv ớznju ng quâevlm n Dưassv Phi, Phiêlevc u-kịgrlm đygpz ạarsp i tưassv ớznju ng quâevlm n Bùdkqs i Hoàjduy ng-Quan vàjduy Nhu-mẫqlan n Đkzba oan-duệxqqi Anh-vănggo n côithr ng chúasbl a Trầzcbz n Ngọtydj c-Huệxqqi .
Hoàjduy ng-Nghi làjduy ngưassv ờdtdf i cựasbl c thôithr ng minh, hầzcbz u hiểeunl u liềrywo n:
– Phảasbl i nhưassv vậjqmf y. Pho tưassv ợqfpj ng làjduy tưassv ợqfpj ng đygpz ứksqx c Thíacxj ch-ca Mâevlm u-ni, nhưassv ng yểeunl m tâevlm m toàjduy n làjduy chưassv bồvbyr táedpm t, chưassv thầzcbz n linh Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Nhưassv thếrkby thìkdnx anh linh củlcpd a cáedpm c ngàjduy i tậjqmf p trung lạarsp i, mạarsp nh vôithr cùdkqs ng. Em chắrtnt c hai ngàjduy i Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh sẽznju đygpz ặjkdh t pho tưassv ợqfpj ng đygpz ózsdo vàjduy o mộtydj t vịgrlm tríacxj quan trọtydj ng đygpz ểeunl trấxlvd n áedpm p quâevlm n Trung-nguyêlevc n.
– Đkzba úasbl ng vậjqmf y, ngàjduy i cho đygpz ặjkdh t ởliid chùdkqs a trong núasbl i Quỳgvhj nh-lâevlm m, thuộtydj c trấxlvd n Đkzba ôithr ng-triềrywo u, mặjkdh t hưassv ớznju ng vềrywo phưassv ơwiip ng Bắrtnt c. Nhưassv vậjqmf y linh khíacxj chưassv bồvbyr táedpm t, chưassv thầzcbz n vừgrlm a trấxlvd n Bắrtnt c, vừgrlm a trấxlvd n biểeunl n Đkzba ôithr ng. Từgrlm nay, vàjduy mãilmo i mãilmo i, khi pho tưassv ợqfpj ng còumft n, thìkdnx Trung-nguyêlevc n khôithr ng thểeunl đygpz áedpm nh chiếrkby m Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta đygpz ưassv ợqfpj c nữnggo a.
Núasbl i Quỳgvhj nh-lâevlm m cáedpm ch khu vựasbl c kiểeunl m soáedpm t củlcpd a Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh khôithr ng xa. Bàjduy nózsdo i:
– Chùdkqs a Quỳgvhj nh-lâevlm m đygpz ưassv ợqfpj c kiếrkby n tạarsp o vàjduy o thờdtdf i đygpz ứksqx c Tháedpm i-tổtydj (1010-1028), tưassv ờdtdf ng xâevlm y bằarsp ng đygpz áedpm , máedpm i lợqfpj p ngózsdo i, rấxlvd t hẹhiiu p, làjduy nơwiip i cho dâevlm n làjduy ng tớznju i niệxqqi m Phậjqmf t, chứksqx khôithr ng cózsdo tănggo ng ni trụeixz trìkdnx . Nănggo m trưassv ớznju c đygpz âevlm y đygpz ạarsp i sưassv Từgrlm Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh quyêlevc n giáedpm o đygpz ưassv ợqfpj c rấxlvd t nhiềrywo u tiềrywo n. Ngàjduy i cho xâevlm y dựasbl ng qui môithr nhưassv hiệxqqi n nay, rồvbyr i đygpz úasbl c tưassv ợqfpj ng. Từgrlm ngàjduy y an vịgrlm tưassv ợqfpj ng, đygpz êlevc m đygpz êlevc m hàjduy o quang chiếrkby u sáedpm ng rựasbl c mộtydj t vùdkqs ng, dâevlm n chúasbl ng đygpz ếrkby n lễqwfu báedpm i rấxlvd t đygpz ôithr ng. Chùdkqs a hiệxqqi n do mộtydj t đygpz ệxqqi tửhaqo củlcpd a quốhpbc c sưassv Huệxqqi -Sinh trụeixz trìkdnx .
Ghi chúasbl ,
Chùdkqs a Quỳgvhj nh-lâevlm m tọtydj a lạarsp c tạarsp i núasbl i Quỳgvhj nh-lâevlm m, xãilmo Hàjduy -lôithr i, huyệxqqi n Đkzba ôithr ng-triềrywo u, tỉlutk nh Hảasbl i-dưassv ơwiip ng. Nay thuộtydj c tỉlutk nh Quảasbl ng-ninh. Từgrlm khi ngàjduy i Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh an vịgrlm tưassv ợqfpj ng quốhpbc c bảasbl o, chùdkqs a trởliid thàjduy nh danh tiếrkby ng. Sang đygpz ờdtdf i Trầzcbz n, thiềrywo n sưassv Pháedpm p-Loa trụeixz trìkdnx tạarsp i đygpz âevlm y. Chùdkqs a cózsdo việxqqi n Quỳgvhj nh-lâevlm m rấxlvd t lớznju n, làjduy m nơwiip i giảasbl ng kinh. Tưassv ơwiip ng truyềrywo n việxqqi n cózsdo thểeunl thu nhậjqmf n tớznju i ba nghìkdnx n ngưassv ờdtdf i mộtydj t lúasbl c. Lạarsp i cózsdo am Bíacxj ch-đygpz ộtydj ng đygpz ểeunl tọtydj a thiềrywo n. Mộtydj t phòumft mãilmo họtydj Vũassv đygpz ờdtdf i Trầzcbz n cúasbl ng 20 mẫqlan u ruộtydj ng. Quan tưassv đygpz ồvbyr Vănggo n-Huệxqqi vưassv ơwiip ng Trầzcbz n Quang-Triềrywo u vàjduy côithr ng chúasbl a Thưassv ợqfpj ng-Trâevlm n cúasbl ng 900 lưassv ợqfpj ng vàjduy ng đygpz ểeunl đygpz úasbl c tưassv ợqfpj ng Di-Lặjkdh c. Chùdkqs a sởliid hữnggo u tớznju i hơwiip n nghìkdnx n mẫqlan u ruộtydj ng, táedpm đygpz iềrywo n nghìkdnx n ngưassv ờdtdf i. Đkzba ưassv ơwiip ng thờdtdf i chùdkqs a đygpz ưassv ợqfpj c tôithr n làjduy m Thiêlevc n Nam đygpz ệxqqi nhấxlvd t danh lãilmo m. Trong thờdtdf i gian 1285 đygpz ếrkby n 1315 chùdkqs a nổtydj i danh cùdkqs ng vớznju i chùdkqs a Vâevlm n-yêlevc n ởliid núasbl i Yêlevc n-tửhaqo , chùdkqs a Báedpm o-âevlm n (Từgrlm -quang) ởliid làjduy ng Siêlevc u-loạarsp i.
Khi giặjkdh c Minh xâevlm m lưassv ợqfpj c Đkzba ạarsp i-Việxqqi t (1407) chùdkqs a bịgrlm pháedpm hủlcpd y, tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m bịgrlm cưassv ớznju p mang vềrywo Kimh-lănggo ng. Đkzba ầzcbz u đygpz ờdtdf i Lêlevc , chùdkqs a đygpz ưassv ợqfpj c dựasbl ng lạarsp i.
Vàjduy o thờdtdf i Vĩevlm nh-kháedpm nh (1729-1732) Uy-Nam vưassv ơwiip ng Trịgrlm nh Giang cấxlvd p tiềrywo n, rồvbyr i lấxlvd y dâevlm n ba huyệxqqi n Đkzba ôithr ng-triềrywo u, Thủlcpd y-đygpz ưassv ờdtdf ng, Chíacxj -linh, tu tạarsp o qui môithr , bàjduy i tríacxj lộtydj ng lẫqlan y. Đkzba ếrkby n đygpz ầzcbz u đygpz ờdtdf i Vĩevlm nh-hựasbl u (1735-1746), lạarsp i lấxlvd y dâevlm n cáedpm c huyệxqqi n Hiệxqqi p-sơwiip n, Thủlcpd y-đygpz ưassv ờdtdf ng, Đkzba ôithr ng-triềrywo u, Kim-thàjduy nh vàjduy Thanh-hàjduy sửhaqo a sang lầzcbz n nữnggo a, rộtydj ng lớznju n hơwiip n.
Đkzba ếrkby n thờdtdf i Nguyễqwfu n, niêlevc n hiệxqqi u Thiệxqqi u-Trịgrlm thứksqx sáedpm u (1845) chùdkqs a bịgrlm bọtydj n Thổtydj -phỉlutk ngưassv ờdtdf i Tầzcbz u đygpz ốhpbc t cháedpm y mấxlvd t chíacxj nh đygpz iệxqqi n vàjduy tiềrywo n đygpz ưassv ờdtdf ng. Tấxlvd t cảasbl cáedpm c tưassv ợqfpj ng gỗbhdz đygpz ềrywo u cháedpm y, duy tưassv ợqfpj ng vua Trầzcbz n Nhâevlm n-tôithr ng làjduy còumft n nguyêlevc n.
Đkzba ộtydj c giảasbl muốhpbc n thâevlm m cứksqx u thêlevc m vềrywo chùdkqs a, tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m, cózsdo thểeunl tìkdnx m đygpz ọtydj c thêlevc m cáedpm c sáedpm ch:
Trung-quốhpbc c:
– Quáedpm ch-thịgrlm Nam chinh,
– Triệxqqi u-thịgrlm chinh tiễqwfu u Giao-chỉlutk kýwslr ,
– Nam-hảasbl i chưassv thầzcbz n cảasbl o lụeixz c.
Việxqqi t-Nam:
– Lụeixz c Nam đygpz ịgrlm a chíacxj ,
– Kiếrkby n vănggo n tiểeunl u lụeixz c,
– Lịgrlm ch triềrywo u hiếrkby n chưassv ơwiip ng loạarsp i chíacxj ,
– Hoàjduy ng Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Thoáedpm i thứksqx c kýwslr vănggo n,
– Đkzba ạarsp i Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c,
– Bắrtnt c-kỳgvhj giang sơwiip n cổtydj tíacxj ch danh thắrtnt ng bịgrlm khảasbl o,
– Việxqqi t-Nam đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a chíacxj .
Chang-Lan hỏbhdz i:
– Sưassv huynh nózsdo i hai vịgrlm tháedpm nh tănggo ng đygpz úasbl c Nam-thiêlevc n tứksqx khíacxj . Mộtydj t làjduy đygpz ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n, hai làjduy tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m. Vậjqmf y thầzcbz n khíacxj thứksqx ba, thứksqx tưassv làjduy gìkdnx ?
Thầzcbz n khíacxj thứksqx ba
– Thầzcbz n-khíacxj thứksqx ba làjduy cáedpm i vạarsp c lớznju n an vịgrlm tạarsp i chùdkqs a Phổtydj -minh thuộtydj c trấxlvd n Thiêlevc n-trưassv ờdtdf ng. Nguyêlevc n niêlevc n hiệxqqi u Thuậjqmf n-Thiêlevc n thứksqx mưassv ờdtdf i chíacxj n (1028), trong lúasbl c chưassv vưassv ơwiip ng nổtydj i loạarsp n, Ngôithr -quốhpbc c quậjqmf n vưassv ơwiip ng Trầzcbz n Tựasbl -Mai cùdkqs ng côithr ng chúasbl a Huệxqqi -Nhu đygpz em anh hùdkqs ng võrkby lâevlm m Trung-nguyêlevc n vềrywo giúasbl p Khai-Quốhpbc c vưassv ơwiip ng đygpz áedpm nh dẹhiiu p. Nhâevlm n đygpz ózsdo vưassv ơwiip ng xâevlm y chùdkqs a Phổtydj -minh tạarsp i trang Thiêlevc n-trưassv ờdtdf ng đygpz ểeunl cầzcbz u phúasbl c cho thâevlm n mẫqlan u. Nay hai tháedpm nh tănggo ng cho đygpz úasbl c vạarsp c, xâevlm y bệxqqi đygpz ặjkdh t tạarsp i chùdkqs a. Vạarsp c nặjkdh ng ba vạarsp n câevlm n (13 tấxlvd n ngàjduy y nay), phíacxj a ngoàjduy i cózsdo hìkdnx nh rồvbyr ng quấxlvd n xung quanh, vàjduy hìkdnx nh chim âevlm u đygpz ang bay. Đkzba ầzcbz u rồvbyr ng, đygpz ầzcbz u âevlm u nghểeunl nh lêlevc n trêlevc n vàjduy nh vạarsp c đygpz ểeunl quy linh khíacxj củlcpd a Quốhpbc c-tổtydj Lạarsp c-long quâevlm n, Quốhpbc c-mẫqlan u Âjduy u-Cơwiip . Thàjduy nh vạarsp c khuyếrkby t 100 lỗbhdz hìkdnx nh nhưassv quảasbl trứksqx ng, trong mỗbhdz i lỗbhdz khuyếrkby t đygpz ặjkdh t mộtydj t tưassv ợqfpj ng rồvbyr ng vàjduy ng, đygpz ểeunl quy liễqwfu m linh khíacxj trănggo m con củlcpd a Quốhpbc c-tổtydj , Quốhpbc c-mẫqlan u. Bệxqqi vạarsp c khắrtnt c têlevc n tấxlvd t cảasbl cáedpm c vịgrlm vua tộtydj c Việxqqi t. Cao nhấxlvd t làjduy vua Kinh-Dưassv ơwiip ng, gầzcbz n nhấxlvd t làjduy vua Tháedpm nh-tôithr ng; đygpz ểeunl anh linh cáedpm c tiêlevc n đygpz ếrkby tụeixz lạarsp i, phùdkqs hộtydj cho dâevlm n giầzcbz u, mưassv a thuậjqmf n giózsdo hòumft a. Sau khi an tríacxj vạarsp c xong, thìkdnx ngay đygpz êlevc m đygpz ózsdo , trêlevc n khôithr ng cózsdo tiếrkby ng nhãilmo nhạarsp c vang lừgrlm ng, rồvbyr i hàjduy ng vạarsp n con hạarsp c từgrlm đygpz âevlm u vềrywo bay lưassv ợqfpj n, hàjduy o quang từgrlm trong chùdkqs a chiếrkby u ra sáedpm ng rựasbl c. Ngàjduy i Minh-Khôithr ng thấxlvd y vậjqmf y, mớznju i nózsdo i rằarsp ng: « Khôithr ng ngờdtdf linh khíacxj tụeixz nhanh nhưassv vậjqmf y. Sau đygpz âevlm y hơwiip n trănggo m nănggo m, sẽznju cózsdo giặjkdh c phưassv ơwiip ng Bắrtnt c, thiêlevc n hạarsp khôithr ng ai đygpz ưassv ơwiip ng nổtydj i. Đkzba ấxlvd t nàjduy y sẽznju cózsdo mộtydj t vịgrlm đygpz ạarsp i tháedpm nh giáedpm ng trầzcbz n pháedpm giặjkdh c đygpz ózsdo ».
Ghi chúasbl ,
Chùdkqs a Phổtydj -minh ởliid xãilmo Tứksqx c-mặjkdh c, nay làjduy Lộtydj c-vưassv ơwiip ng, ngoạarsp i ôithr thàjduy nh phốhpbc Nam-đygpz ịgrlm nh. Từgrlm khi bồvbyr táedpm t Minh-Khôithr ng đygpz úasbl c vạarsp c, an vịgrlm , thìkdnx chùdkqs a trởliid thàjduy nh đygpz anh tiếrkby ng. Đkzba âevlm y làjduy nơwiip i pháedpm t tíacxj ch ra giòumft ng dõrkby i cáedpm c vua Trầzcbz n sau nàjduy y. Sau khi họtydj Trầzcbz n lêlevc n làjduy m vua, cáedpm c thâevlm n vưassv ơwiip ng đygpz ưassv ợqfpj c cắrtnt t đygpz ấxlvd t phong khắrtnt p nơwiip i, nhưassv ng mỗbhdz i thâevlm n vưassv ơwiip ng đygpz ềrywo u đygpz ưassv ợqfpj c cầzcbz p mộtydj t mãilmo nh đygpz ấxlvd t nhỏbhdz ởliid Tứksqx c-mặjkdh c, gọtydj i làjduy cốhpbc trạarsp ch, cózsdo nghĩevlm a làjduy đygpz ấxlvd t cũassv .
Đkzba úasbl ng nhưassv lờdtdf i tiêlevc n đygpz oáedpm n củlcpd a Minh-Khôithr ng bồvbyr táedpm t, sau khi an vịgrlm vạarsp c Phổtydj -minh, vùdkqs ng Tứksqx c-mặjkdh c quy liễqwfu m đygpz ưassv ợqfpj c nhiềrywo u khíacxj thiêlevc ng củlcpd a trờdtdf i Nam, nêlevc n đygpz ứksqx c tháedpm nh Trầzcbz n mớznju i giáedpm ng sinh, đygpz áedpm nh bạarsp i Môithr ng-cổtydj ba lầzcbz n.
Đkzba ứksqx c tháedpm nh làjduy con củlcpd a An-sinh vưassv ơwiip ng Liễqwfu u, sau khi thắrtnt ng giặjkdh c, vua Nhâevlm n-tôithr ng cắrtnt t nhiềrywo u ấxlvd p giầzcbz u cózsdo phong cho ngàjduy i, ngàjduy i khôithr ng nhậjqmf n, vàjduy vẫqlan n ởliid Yêlevc n-banglàjduy ấxlvd p củlcpd a An-sinh vưassv ơwiip ng. Tạarsp i Tứksqx c-mặjkdh c, cốhpbc trạarsp ch củlcpd a ngàjduy i nằarsp m ngay cạarsp nh chùdkqs a Phổtydj -minh.
Niêlevc n hiệxqqi u Thiệxqqi u-long thứksqx nhìkdnx (1262) đygpz ờdtdf i vua Trầzcbz n Tháedpm nh-tôithr ng, dựasbl ng cung Trùdkqs ng-quang ởliid gầzcbz n vàjduy cho tu sửhaqo a chùdkqs a, làjduy m chỗbhdz nghỉlutk ngơwiip i củlcpd a Tháedpm i-thưassv ợqfpj ng hoàjduy ng.
Niêlevc n hiệxqqi u Hưassv ng-long thứksqx 13 (1305) đygpz ờdtdf i vua Trầzcbz n Anh-tôithr ng, cho xâevlm y tháedpm p 14 tầzcbz ng trêlevc n 12 bậjqmf c gạarsp ch, caohơwiip n 20 mérkby t bằarsp ng đygpz áedpm quýwslr , gạarsp ch nung trang tríacxj hìkdnx nh rồvbyr ng lưassv ợqfpj n, vớznju i chữnggo « Hưassv ng-long thậjqmf p tam niêlevc n ».
Sau khi vua Trầzcbz n Nhâevlm n-tôithr ng bănggo ng hàjduy , nhụeixz c thểeunl đygpz em thiêlevc u, triềrywo u đygpz ìkdnx nh đygpz em bẩliid y viêlevc n xáedpm lợqfpj i đygpz ặjkdh t trong tháedpm p đygpz ểeunl thờdtdf phụeixz ng. Chíacxj nh vua Trầzcbz n Minh-tôithr ng cózsdo thơwiip đygpz ềrywo :
Đkzba ềrywo Phổtydj -minh tựasbl thủlcpd y tạarsp .
Huâevlm n tậjqmf n hưassv ơwiip ng đygpz ầzcbz u mãilmo n tọtydj a hưassv ơwiip ng,
Thủlcpd y lưassv u sơwiip khởliid i bấxlvd t đygpz a lưassv ơwiip ng.
Lãilmo o dung ảasbl nh lýwslr tănggo ng khai bếrkby ,
Đkzba ệxqqi nhấxlvd t thiềrywo n thanh thu tứksqx trưassv ờdtdf ng.
Đkzba àjduy o Tháedpm i-Tôithr n dịgrlm ch nhưassv sau:
Đkzba ềrywo ởliid nhàjduy thủlcpd y tạarsp chùdkqs a Phổtydj -minh.
Hưassv ơwiip ng cháedpm y ngàjduy n tănggo m khắrtnt p chốhpbc n thơwiip m,
Nhẹhiiu trôithr i dòumft ng nưassv ớznju c khózsdo i lan nồvbyr ng.
Đkzba a giàjduy rợqfpj p bózsdo ng, sưassv càjduy i cửhaqo a,
Mộtydj t tiếrkby ng ve kêlevc u, thu rộtydj n buôithr ng.
Nănggo m 1426, Vưassv ơwiip ng Thôithr ng bịgrlm Bìkdnx nh-Đkzba ịgrlm nh vưassv ơwiip ng Lêlevc Lợqfpj i đygpz áedpm nh bạarsp i, cózsdo ngưassv ờdtdf i máedpm ch vớznju i y rằarsp ng: Sởliid dĩevlm ngưassv ờdtdf i Việxqqi t nổtydj i lêlevc n bạarsp i đygpz ưassv ợqfpj c quâevlm n Minh làjduy do Nam-thiêlevc n tứksqx khíacxj . Vưassv ơwiip ng Thôithr ng sai quâevlm n hủlcpd y vạarsp c Phổtydj -minh cùdkqs ng vớznju i đygpz ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n, tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m, nózsdo i tháedpm c rằarsp ng đygpz ểeunl đygpz úasbl c súasbl ng đygpz ạarsp n.
Tiếrkby n-sĩevlm Bùdkqs i Huy-Bíacxj ch (1744-1818) cózsdo bàjduy i thơwiip Du Phổtydj -minh tựasbl dưassv ớznju i đygpz âevlm y:
Loạarsp n hậjqmf u trùdkqs ng tầzcbz m đygpz áedpm o Phổtydj -minh,
Nhàjduy n hoa dãilmo thảasbl o mãilmo n nham quynh.
Bi vănggo n tưassv ớznju c lạarsp c hòumft a yêlevc n bíacxj ch,
Phậjqmf t nhãilmo n thêlevc lưassv ơwiip ng chiếrkby u dạarsp thanh.
Pháedpm p giớznju i dữnggo đygpz ồvbyr ng thiêlevc n quảasbl ng đygpz ạarsp i,
Thổtydj nhâevlm n do thuyếrkby t đygpz ịgrlm a anh linh.
Liêlevc u liêlevc u cổtydj đygpz ỉlutk nh kim hàjduy tạarsp i?
Thứksqx c đygpz ắrtnt c vôithr hìkdnx nh thắrtnt ng hữnggo u hìkdnx nh.
Ngôithr Đkzba ứksqx c-Thọtydj dịgrlm ch nhưassv sau:
Sau loạarsp n tìkdnx m vềrywo đygpz ếrkby n Phổtydj -minh,
Hoa đygpz ồvbyr ng cỏbhdz nộtydj i ngúasbl t trờdtdf i xanh.
Vănggo n bia sứksqx t mẻrtnt nhòumft e mâevlm y khózsdo i,
Mắrtnt t Phậjqmf t âevlm u sầzcbz u chiếrkby u ngũassv canh.
Cõrkby i phérkby p cùdkqs ng trờdtdf i bao rộtydj ng lớznju n,
Ngưassv ờdtdf i đygpz âevlm y vẫqlan n nózsdo i đygpz ấxlvd t linh thiêlevc ng.
Nãilmo o lòumft ng đygpz ỉlutk nh cổtydj rầzcbz y đygpz âevlm u táedpm ?
Mớznju i biếrkby t vôithr hìkdnx nh thắrtnt ng hữnggo u hìkdnx nh.
Hiệxqqi n nay vạarsp c khôithr ng còumft n nữnggo a, nhưassv ng tháedpm p, chùdkqs a Phổtydj -minh vẫqlan n còumft n đygpz ózsdo . Chùdkqs a, tháedpm p cùdkqs ng vờdtdf i đygpz ềrywo n thờdtdf cáedpm c vua Trầzcbz n, đygpz ềrywo n thờdtdf Hưassv ng-Đkzba ạarsp o vưassv ơwiip ng ởliid cạarsp nh nhau. Du kháedpm ch muốhpbc n hàjduy nh hưassv ơwiip ng, cózsdo thểeunl dùdkqs ng xe, đygpz i vềrywo hưassv ớznju ng Bắrtnt c thàjduy nh phốhpbc Nam-đygpz ịgrlm nh, qua khu Lòumft -trâevlm u, tớznju i nhữnggo ng đygpz oạarsp n sôithr ng Vỵqlan -hoàjduy ng chỗbhdz còumft n, chỗbhdz bịgrlm lấxlvd p, rồvbyr i quẹhiiu o tráedpm i làjduy đygpz ếrkby n khu di tíacxj ch lịgrlm ch sửhaqo nàjduy y. Đkzba ầzcbz u tiêlevc n làjduy cáedpm i sâevlm n ngoàjduy i, cózsdo câevlm y đygpz a cổtydj . Qua lầzcbz n cổtydj ng thứksqx nhấxlvd t tớznju i cáedpm i hồvbyr . Đkzba i vòumft ng qua bờdtdf phảasbl i hồvbyr tớznju i đygpz ềrywo n thờdtdf đygpz ứksqx c tháedpm nh Trầzcbz n. Vòumft ng qua tráedpm i hồvbyr làjduy đygpz ềrywo n thờdtdf cáedpm c vua Trầzcbz n. Bêlevc n tráedpm i đygpz ềrywo n thờdtdf vua Trầzcbz n làjduy tháedpm p vàjduy chùdkqs a Phổtydj -minh. Trong đygpz ềrywo n thờdtdf đygpz ứksqx c tháedpm nh Trầzcbz n cũassv ng nhưassv cáedpm c vua Trầzcbz n. Hai đygpz ềrywo n, chùdkqs a, tháedpm p còumft n giữnggo đygpz ưassv ợqfpj c kháedpm đygpz ầzcbz y đygpz ủlcpd tưassv ợqfpj ng, câevlm u đygpz ốhpbc i, hoàjduy nh phi cổtydj .
Tháedpm p Phổtydj -minh hiệxqqi n đygpz ưassv ợqfpj c cáedpm c nhàjduy sảasbl n xuấxlvd t tranh sơwiip n màjduy i, cáedpm c họtydj a sĩevlm dùdkqs ng làjduy m cảasbl nh tiêlevc u biểeunl u cho di tíacxj ch lịgrlm ch sửhaqo , vănggo n hózsdo a Việxqqi t-Nam. Nếrkby u đygpz i sâevlm u vàjduy o Tứksqx c-mạarsp c còumft n cózsdo lănggo ng đygpz ứksqx c tháedpm nh Trầzcbz n vàjduy vưassv ơwiip ng phi, nhưassv ng lănggo ng nàjduy y làjduy lănggo ng vọtydj ng, chứksqx khôithr ng phảasbl i lănggo ng thựasbl c.
Đkzba ộtydj c giảasbl muốhpbc n thâevlm m cứksqx u vềrywo chùdkqs a, tháedpm p Phổtydj -minh, cózsdo thểeunl đygpz ọtydj c thêlevc m cáedpm c sáedpm ch:
Trung-quốhpbc c:
– Quáedpm ch-thịgrlm Nam-chinh,
– Triệxqqi u-thịgrlm chinh tiễqwfu u Giao-chỉlutk kýwslr ,
– Giao-chỉlutk linh thầzcbz n kỷkdnx sựasbl .
Việxqqi t-Nam:
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t sửhaqo kýwslr toàjduy n thưassv (đygpz ệxqqi ngũassv kỷkdnx ),
– Hoàjduy ng-Việxqqi t nhấxlvd t thốhpbc ng đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Đkzba ạarsp i-Việxqqi t đygpz ịgrlm a chíacxj ,
Tháedpm p Phổtydj Minh
– Nam-đygpz ịgrlm nh tỉlutk nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Phưassv ơwiip ng-đygpz ìkdnx nh mạarsp n hứksqx ng tậjqmf p,
– Tồvbyr n thi cảasbl o,
– Đkzba ạarsp i-Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c,
– Toàjduy n Việxqqi t thi lụeixz c.
Chùdkqs a Phổtydj -minh
Thầzcbz n khíacxj thứksqx tưassv
Chang-Lan nghe Viêlevc n Cănggo n nózsdo i vềrywo linh khíacxj Đkzba ạarsp i-Việxqqi t, màjduy lòumft ng nàjduy ng nảasbl y ra cảasbl m giáedpm c khózsdo tảasbl . Bảasbl o rằarsp ng vui, thìkdnx cũassv ng vui, bảasbl o rằarsp ng lo âevlm u thìkdnx cũassv ng lo âevlm u. Bởliid i nếrkby u Đkzba ạarsp i-Việxqqi t tụeixz nhiềrywo u linh khíacxj , thìkdnx đygpz ấxlvd t Chiêlevc m củlcpd a nàjduy ng e khózsdo đygpz ứksqx ng nổtydj i. Nàjduy ng hỏbhdz i:
– Em nghe nózsdo i tinh hoa củlcpd a Hoa-hạarsp làjduy mộtydj t con trâevlm u bằarsp ng vàjduy ng nằarsp m ởliid trong lòumft ng núasbl i Tháedpm i-sơwiip n. Biếrkby t bao đygpz ờdtdf i, cáedpm c anh hùdkqs ng Trung-nguyêlevc n thi nhau bắrtnt t giữnggo nózsdo màjduy khôithr ng đygpz ưassv ợqfpj c. Vụeixz nàjduy y do đygpz âevlm u màjduy ra?
Sưassv Viêlevc n-Cănggo n khen:
– Sưassv muộtydj i báedpm c họtydj c thựasbl c. Nguyêlevc n thờdtdf i vua Thầzcbz n-Nôithr ng mớznju i đygpz ịgrlm nh thiêlevc n hạarsp , ngàjduy i quy liễqwfu m linh khíacxj sơwiip n xuyêlevc n, giang hàjduy , cưassv ơwiip ng vựasbl c, nhậjqmf t nguyệxqqi t, tinh đygpz ẩliid u xuốhpbc ng núasbl i Tháedpm i-sơwiip n. Cho nêlevc n đygpz áedpm trong lòumft ng núasbl i kếrkby t tinh thàjduy nh con trâevlm u vàjduy ng. Khi thiêlevc n hạarsp thanh bìkdnx nh, hoặjkdh c cózsdo chúasbl a tháedpm nh ra đygpz ờdtdf i, thìkdnx nhữnggo ng đygpz êlevc m trănggo ng sáedpm ng con trâevlm u vàjduy ng thưassv ờdtdf ng chui ra khỏbhdz i núasbl i, bay lửhaqo ng lơwiip trêlevc n cáedpm c ngọtydj n câevlm y, áedpm nh sáedpm ng chiếrkby u rựasbl c mộtydj t vùdkqs ng. Tạarsp i núasbl i Tháedpm i-sơwiip n cózsdo mỏbhdz đygpz ồvbyr ng đygpz en, cáedpm c nhàjduy phong thủlcpd y Hoa-hạarsp mózsdo i rằarsp ng đygpz ồvbyr ng đygpz en làjduy mẹhiiu vàjduy ng. Chíacxj nh đygpz ồvbyr ng đygpz en đygpz ãilmo kếrkby t tinh thàjduy nh trâevlm u vàjduy ng. Cho nêlevc n vua cáedpm c đygpz ờdtdf i đygpz ềrywo u thu nhặjkdh t đygpz ồvbyr ng đygpz en ởliid núasbl i Tháedpm i-sơwiip n cấxlvd t trong kho, rồvbyr i làjduy m phérkby p trấxlvd n yểeunl m, đygpz ểeunl giữnggo cho con trâevlm u vàjduy ng khôithr ng rờdtdf i núasbl i. Bởliid i trưassv ớznju c đygpz âevlm y, đygpz ãilmo cózsdo lầzcbz n Ngũassv -hồvbyr ởliid phưassv ơwiip ng Bắrtnt c làjduy m cáedpm ch nàjduy o khôithr ng biếrkby t, họtydj gọtydj i đygpz ưassv ợqfpj c con trâevlm u vàjduy ng rờdtdf i Tháedpm i-sơwiip n vềrywo vớznju i họtydj . Từgrlm đygpz ấxlvd y Ngũassv -hồvbyr thay nhau chiếrkby m Trung-nguyêlevc n làjduy m vua, sửhaqo gọtydj i làjduy Ngũassv -hồvbyr loạarsp n hoa.
Chang-Lan lạarsp i hỏbhdz i:
– Sưassv huynh àjduy ! Trưassv ớznju c khi rờdtdf i Thănggo ng-long lêlevc n Chi-lănggo ng, em nghe nózsdo i hai tháedpm nh tănggo ng đygpz em đygpz ồvbyr ng từgrlm Tốhpbc ng vềrywo đygpz úasbl c quảasbl chuôithr ng, đygpz áedpm nh lêlevc n, tiếrkby ng vang rềrywo n khôithr ng gian. Khôithr ng biếrkby t cáedpm c ngàjduy i đygpz áedpm nh thếrkby nàjduy o, màjduy con trâevlm u vàjduy ng nằarsp m trong núasbl i Tháedpm i-sơwiip n tưassv ởliid ng tiếrkby ng mẹhiiu gọtydj i, vùdkqs ng chạarsp y vềrywo Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Khi vềrywo đygpz ếrkby n nơwiip i, khôithr ng thấxlvd y mẹhiiu đygpz âevlm u, nózsdo nhảasbl y lung tung, thàjduy nh ra đygpz ấxlvd t lúasbl n, khiếrkby n hồvbyr Tâevlm y trởliid thàjduy nh rộtydj ng hơwiip n đygpz ếrkby n mấxlvd y mẫqlan u. Sựasbl thựasbl c việxqqi c nàjduy y ra sao?
Viêlevc n Cănggo n xua tay:
– Sưassv muộtydj i nghe lầzcbz m rồvbyr i. Sựasbl thựasbl c nhưassv thếrkby nàjduy y. Ngàjduy i mang đygpz ồvbyr ng từgrlm Tốhpbc ng vềrywo , đygpz ầzcbz u tiêlevc n đygpz úasbl c tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m. Khi linh khíacxj tưassv ợqfpj ng tỏbhdz a hàjduy o quang trấxlvd n quốhpbc c rồvbyr i, ngàjduy i mớznju i đygpz úasbl c vạarsp c Phổtydj -minh. Vạarsp c Phổtydj -minh an vịgrlm , linh khíacxj chưassv bồvbyr táedpm t, chưassv thầzcbz n chiếrkby u xuồvbyr ng sáedpm ng vởliid trờdtdf i Thiêlevc n-trưassv ờdtdf ng. Bấxlvd y giờdtdf cáedpm c ngàjduy i mớznju i đygpz úasbl c đygpz ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n cùdkqs ng mộtydj t lúasbl c vớznju i quảasbl chuôithr ng lớznju n gọtydj i làjduy chuôithr ng Ngâevlm n-thiêlevc n. Chuôithr ng mang têlevc n Ngâevlm n-thiêlevc n, vìkdnx vìkdnx tiếrkby ng vang tớznju i trờdtdf i. Sau khi đygpz ỉlutk nh đygpz ưassv a lêlevc n tháedpm p, thầzcbz n linh tụeixz vềrywo , ngàjduy i mớznju i làjduy m phérkby p, đygpz áedpm nh chuôithr ng, tiếrkby ng chuôithr ng vang rềrywo n, khiếrkby n con trâevlm u vàjduy ng nằarsp m ởliid trong núasbl i Tháedpm i-sơwiip n chạarsp y bổtydj vềrywo Đkzba ạarsp i-Việxqqi t. Khi vềrywo đygpz ếrkby n nơwiip i, ngàjduy i làjduy m phérkby p, khiếrkby n nózsdo bịgrlm sa lầzcbz y ởliid hồvbyr Tâevlm y. Ngàjduy i bèasbl n bỏbhdz 100 thẻrtnt đygpz ồvbyr ng, khắrtnt c tinh hoa võrkby thuậjqmf t cáedpm c pháedpm i củlcpd a Đkzba ạarsp i-Việxqqi t vàjduy o mộtydj t quảasbl chuôithr ng nhỏbhdz , rồvbyr i lấxlvd y dâevlm y buộtydj c châevlm n trâevlm u vớznju i quảasbl chuôithr ng. Sau đygpz ózsdo ngàjduy i làjduy m phérkby p, nérkby m quảasbl chuôithr ng xuốhpbc ng đygpz áedpm y hồvbyr , rồvbyr i nguyềrywo n rằarsp ng: « Nhàjduy nàjduy o mộtydj t vợqfpj mộtydj t chồvbyr ng, đygpz ẻrtnt mưassv ờdtdf i con trai, thìkdnx ra kérkby o đygpz ưassv ợqfpj c cáedpm i chuôithr ng vớznju i con trâevlm u vàjduy ng ». Từgrlm đygpz ấxlvd y, đygpz êlevc m đygpz êlevc m, dâevlm n Thănggo ng-long thưassv ờdtdf ng thấxlvd y con trâevlm u vàjduy ng đygpz i lậjqmf p lờdtdf trêlevc n mặjkdh t hồvbyr Tâevlm y.
Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh hỏbhdz i:
– Nhưassv vậjqmf y làjduy tinh hoa hồvbyr n nưassv ớznju c củlcpd a Hoa-hạarsp đygpz ãilmo bịgrlm ngàjduy i chuyểeunl n vềrywo Đkzba ạarsp i-Việxqqi t ta rồvbyr i phảasbl i khôithr ng?
– Đkzba úasbl ng thếrkby .
Ghi chúasbl ,
Thănggo ng-long cổtydj tíacxj ch khảasbl o lạarsp i chérkby p rằarsp ng: Đkzba ềrywo n Kim-ngưassv u ởliid thôithr n Tâevlm y-hồvbyr , phưassv ờdtdf ng Võrkby ng-thịgrlm , Thănggo ng-long; nay thuộtydj c quậjqmf n Ba-đygpz ìkdnx nh, Hàjduy -nộtydj i. Tưassv ơwiip ng truyềrywo n hồvbyr i Cao Biềrywo n làjduy m An-Nam đygpz ôithr hộtydj phủlcpd , thưassv ờdtdf ng đygpz i khắrtnt p cáedpm c danh lam, đygpz ịgrlm a linh nưassv ớznju c ta đygpz ặjkdh t bùdkqs a yểeunl m long mạarsp ch. Khi Biềrywo n đygpz àjduy o sôithr ng yểeunl m núasbl i Long-đygpz ọtydj i (huyệxqqi n Duy-tiêlevc n, tỉlutk nh Nam-Ninh), sơwiip n thầzcbz n núasbl i ấxlvd y thấxlvd y nguy, hózsdo a hìkdnx nh thàjduy nh con trâevlm u vàjduy ng, bơwiip i qua sôithr ng Đkzba ưassv ờdtdf ng-giang lêlevc n phíacxj a Bắrtnt c, rồvbyr i dừgrlm ng lạarsp i ẩliid n náedpm u ởliid vùdkqs ng hồvbyr Tâevlm y gầzcbz n thàjduy nh Đkzba ạarsp i-la (Thănggo ng-long). Nhữnggo ng đygpz êlevc m trờdtdf i đygpz ẹhiiu p, dâevlm n chúasbl ng thấxlvd y trâevlm u vàjduy ng hiệxqqi n lêlevc n ởliid bãilmo i sôithr ng. Nhâevlm n đygpz ózsdo lậjqmf p đygpz ềrywo n thờdtdf .
Thuyếrkby t nàjduy y khôithr ng hợqfpj p vớznju i cáedpm c sưassv kiệxqqi n lịgrlm ch sửhaqo , tôithr i bỏbhdz qua.
Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh hỏbhdz i tiếrkby p:
– Vậjqmf y quảasbl chuôithr ng Ngâevlm n-thiêlevc n, ngàjduy i đygpz ểeunl đygpz âevlm u? Phérkby p mầzcbz u củlcpd a chuôithr ng làjduy gìkdnx , cózsdo giốhpbc ng tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m, vạarsp c Phổtydj -minh, đygpz ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n khôithr ng?
– Kháedpm c nhiềrywo u lắrtnt m. Sau khi đygpz áedpm nh chuôithr ng gọtydj i trâevlm u vàjduy ng vềrywo Thănggo ng-long. Hai ngàjduy i sai chởliid chuôithr ng đygpz em vềrywo chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh trêlevc n núasbl i Phảasbl -lạarsp i, thuộtydj c lộtydj Đkzba ôithr ng-triềrywo u.
Thấxlvd y Hoàjduy ng-Nghi tỏbhdz vẻrtnt đygpz ănggo m chiêlevc u, Viêlevc n Cănggo n hỏbhdz i:
– Sưassv đygpz ệxqqi cózsdo gìkdnx khôithr ng hiểeunl u chănggo ng?
– Cózsdo ! Đkzba iềrywo u đygpz ệxqqi thắrtnt c mắrtnt c làjduy ngàjduy i Minh-Khôithr ng tu ởliid chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh. Tạarsp i sao ngàjduy i khôithr ng đygpz úasbl c chuôithr ng tạarsp i đygpz âevlm y, màjduy đygpz úasbl c ởliid Thănggo ng-long rồvbyr i chởliid vềrywo chi cho tốhpbc n sứksqx c Phậjqmf t-tửhaqo ?
– Ngyêlevc n do nhưassv thếrkby nàjduy y. Chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh làjduy nơwiip i xuấxlvd t thâevlm n củlcpd a Minh-Khôithr ng bồvbyr táedpm t. Sau khi dùdkqs ng chuôithr ng Ngâevlm n-thiêlevc n gọtydj i con kim ngưassv u từgrlm núasbl i Tháedpm i-sơwiip n vềrywo hồvbyr Tâevlm y, ngàjduy i Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh thấxlvd y rằarsp ng thầzcbz n linh Đkzba ạarsp i-Việxqqi t tuy nhiềrywo u, nhưassv ng áedpm c qủlcpd y, áedpm c ma khôithr ng thiếrkby u. Lạarsp i nữnggo a sau nhữnggo ng lầzcbz n chiếrkby n tranh Hoa, Việxqqi t, binh tưassv ớznju ng Trung-quốhpbc c bỏbhdz mìkdnx nh tạarsp i Đkzba ạarsp i-Việxqqi t khôithr ng biếrkby t bao nhiêlevc u màjduy kểeunl . Mộtydj t sốhpbc đygpz ãilmo trởliid vềrywo quêlevc quáedpm n, mộtydj t sốhpbc đygpz ãilmo đygpz i đygpz ầzcbz u thai. Mộtydj t sốhpbc vìkdnx quáedpm uấxlvd t ứksqx c khôithr ng siêlevc u thoáedpm t đygpz ưassv ợqfpj c, vẫqlan n chậjqmf p chờdtdf n đygpz i lạarsp i trêlevc n đygpz ấxlvd t nưassv ớznju c ta. Hai ngàjduy i bèasbl n chiêlevc u hồvbyr n họtydj vềrywo chùdkqs a Sùdkqs ng-kháedpm nh Báedpm o-thiêlevc n đygpz ểeunl làjduy m chay giảasbl i oan cho họtydj . Khốhpbc n thay, cózsdo mộtydj t sốhpbc khôithr ng tuâevlm n, cứksqx vơwiip vẩliid n chờdtdf quâevlm n Tốhpbc ng đygpz ếrkby n Thănggo ng-long làjduy trợqfpj giúasbl p. Cáedpm c ngàjduy i đygpz àjduy nh thu tấxlvd t cảasbl hồvbyr n pháedpm ch họtydj vàjduy o chuôithr ng Ngâevlm n-thiêlevc n rồvbyr i dùdkqs ng thuyềrywo n chởliid vềrywo chùdkqs a Chùdkqs a-tháedpm nh. Trong khi đygpz i đygpz ưassv ờdtdf ng, cózsdo khôithr ng biếrkby t bao nhiêlevc u oan hồvbyr n tửhaqo sĩevlm Trung-quốhpbc c trầzcbz m dưassv ớznju i đygpz áedpm y sôithr ng, khôithr ng sao lêlevc n đygpz ưassv ợqfpj c. Chúasbl ng làjduy m sózsdo ng làjduy m giózsdo giúasbl p quâevlm n Tốhpbc ng. Vìkdnx vậjqmf y, hai ngàjduy i đygpz àjduy nh tùdkqs ng quyềrywo n thu hếrkby t hồvbyr n chúasbl ng vàjduy o trong chuôithr ng, rồvbyr i nérkby m xuốhpbc ng sôithr ng Lụeixz c-đygpz ầzcbz u.
Chang-Lan ngơwiip ngáedpm c:
– Họtydj làjduy oan hồvbyr n tửhaqo sĩevlm trậjqmf n nàjduy o vậjqmf y?
– Họtydj chếrkby t trong trậjqmf n đygpz áedpm nh biểeunl n Đkzba ôithr ng giữnggo a côithr ng chúasbl a Gia-Hưassv ng Trầzcbz n Quốhpbc c vớznju i Nam-an hầzcbz u Đkzba oàjduy n Chíacxj , trậjqmf n Lãilmo ng-bạarsp c, hai trậjqmf n Bạarsp ch-đygpz ằarsp ng, mớznju i đygpz âevlm y trậjqmf n đygpz áedpm nh Khâevlm m, Liêlevc m.
Phưassv ơwiip ng-Quỳgvhj nh àjduy lêlevc n:
– Mấxlvd y hôithr m trưassv ớznju c, muộtydj i nghe đygpz ồvbyr n hai ngàjduy i đygpz em chuôithr ng vềrywo treo trêlevc n gáedpm c chuôithr ng. Sau gáedpm c chuôithr ng sụeixz t lởliid , làjduy m chuôithr ng chìkdnx m xuốhpbc ng sôithr ng Lụeixz c-đygpz ầzcbz u. Muộtydj i lấxlvd y làjduy m lạarsp , làjduy từgrlm chùdkqs a, tớznju i bờdtdf sôithr ng Lụeixz c-đygpz ầzcbz u kháedpm xa, đygpz âevlm u cózsdo truyệxqqi n gáedpm c chuôithr ng sụeixz t lởliid . Thìkdnx ra thếrkby .
Ghi chúasbl ,
Nhiềrywo u thuyếrkby t nózsdo i rằarsp ng Nam-thiêlevc n tứksqx khíacxj làjduy :
– Tưassv ợqfpj ng phậjqmf t Quỳgvhj nh-lâevlm m,
– Đkzba ỉlutk nh tháedpm p Báedpm o-thiêlevc n,
– Vạarsp c Phổtydj -minh,
– Chuôithr ng Quy-đygpz iềrywo n, thựasbl c lầzcbz m lớznju n.
Vìkdnx chuôithr ng Quy-đygpz iềrywo n khôithr ng do ngàjduy i Minh-Khôithr ng, Đkzba ạarsp o-Hạarsp nh đygpz úasbl c.
Chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh còumft n gọtydj i làjduy chùdkqs a Phảasbl -lạarsp i. Đkzba âevlm y làjduy mộtydj t trong nhữnggo ng ngôithr i chùdkqs a danh tiếrkby ng trong Thiềrywo n-sửhaqo Việxqqi t-Nam. Chùdkqs a ởliid trêlevc n núasbl i xãilmo Phảasbl -lạarsp i, huyệxqqi n Quếrkby -dưassv ơwiip ng, tỉlutk nh Bắrtnt c-ninh. Nay làjduy huyệxqqi n Quếrkby -võrkby , tỉlutk nh Hàjduy -Bắrtnt c. Chùdkqs a đygpz ưassv ợqfpj c xâevlm y vàjduy o niêlevc n hiệxqqi u Thuậjqmf n-Thiêlevc n thứksqx mưassv ờdtdf i táedpm m (1027) đygpz ờdtdf i vua Lýwslr Tháedpm i-tổtydj . Chíacxj nh sưassv Minh-Khôithr ng, Châevlm n-Khôithr ng đygpz ãilmo tu ởliid đygpz âevlm y. Sau nàjduy y, vua Trầzcbz n Nhâevlm n-tôithr ng đygpz i tu cũassv ng cózsdo lầzcbz n đygpz ếrkby n đygpz âevlm y giảasbl ng kinh.
Vịgrlm đygpz ạarsp i thầzcbz n cuốhpbc i đygpz ờdtdf i Trầzcbz n làjduy Nguyễqwfu n Sưassv ởliid ng qua đygpz âevlm y cảasbl m táedpm c mộtydj t bàjduy i thơwiip nhan đygpz ềrywo :
Đkzba ềrywo Phảasbl -lạarsp i sơwiip n tựasbl
Thếrkby áedpm p ngao đygpz ầzcbz u, thốhpbc ng báedpm ch man,
Chửhaqo ba côithr đygpz iểeunl u tịgrlm ch dưassv ơwiip ng gian.
Giang bàjduy n lãilmo o tưassv ớznju ng luậjqmf n binh đygpz ịgrlm a,
Vâevlm n ủlcpd ng tiêlevc n hoàjduy ng tráedpm ch tíacxj ch san.
Tuếrkby nguyệxqqi t xâevlm m xâevlm m phong báedpm n lạarsp c,
Thủlcpd y thiêlevc n mạarsp c mạarsp c đygpz iểeunl u song hoàjduy n.
Thắrtnt ng du phủlcpd ngưassv ỡlevc ng thàjduy nh trầzcbz n tíacxj ch,
Liêlevc u vịgrlm bằarsp ng cao pháedpm lữnggo nhan.
Huệxqqi -chi Phạarsp m Túasbl -Châevlm u dịgrlm ch nhưassv sau:
Thếrkby đygpz èasbl cáedpm dữnggo cắrtnt n trănggo m nơwiip i,
Sózsdo ng bãilmo i, chiềrywo u buôithr ng cáedpm nh nhạarsp n côithr i.
Vua dựasbl ng gậjqmf y thiềrywo n, non khózsdo i phủlcpd ,
Tưassv ớznju ng bàjduy n chiếrkby n sựasbl , bãilmo i sôithr ng bồvbyr i.
Láedpm phong rụeixz ng nửhaqo a, nănggo m theo tháedpm ng,
Chim chózsdo c vềrywo đygpz ôithr i, nưassv ớznju c lẫqlan n trờdtdf i.
Chớznju p mắrtnt t cuộtydj c chơwiip i thàjduy nh dấxlvd u cũassv ,
Lêlevc n cao, lữnggo kháedpm ch hãilmo y tưassv ơwiip i cưassv ờdtdf i.
Còumft n rấxlvd t nhiềrywo u danh sĩevlm làjduy m thơwiip ca tụeixz ng cảasbl nh chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh, chérkby p hếrkby t vàjduy o đygpz âevlm y, e dàjduy i giòumft ng quáedpm .
Đkzba ộtydj c giảasbl muốhpbc n thâevlm m cứksqx u thêlevc m vềrywo chùdkqs a Chúasbl c-tháedpm nh, xin đygpz ọtydj c thêlevc m cáedpm c sáedpm ch:
Trung-quốhpbc c:
– Quáedpm ch-thịgrlm Nam chinh,
– Triệxqqi u-thịgrlm chinh tiễqwfu u Giao-chỉlutk kýwslr ,
– Giao-chỉlutk linh thầzcbz n kỷkdnx sựasbl .
Việxqqi t-Nam:
– Toàjduy n Việxqqi t thi lụeixz c,
– Lãilmo -Đkzba ưassv ờdtdf ng di cảasbl o,
– Hoàjduy ng Việxqqi t thi tuyểeunl n,
– Nam Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Hoàjduy ng Việxqqi t đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Thiềrywo n-uyểeunl n tậjqmf p anh,
– Đkzba ạarsp i-Nam nhấxlvd t thốhpbc ng chíacxj ,
– Bắrtnt c thàjduy nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj ,
– Bắrtnt c-ninh tựasbl miếrkby u bi vănggo n,
– Bắrtnt c-ninh toàjduy n tỉlutk nh đygpz ịgrlm a dưassv ,
– Đkzba ồvbyr ng-Kháedpm nh đygpz ịgrlm a dưassv chíacxj lưassv ợqfpj c,
– Nam sửhaqo lưassv ợqfpj c biêlevc n.
– Xin nhị
Đ
– Vư
Cao nhấ
– Trong Thiê
Ngà
– Thờ
Minh-uy đ
– Bạ
– Con hỏ
Tiế
– Sao là
Quá
– Con hiể
– Con thử
– Khi sao ở
– Thế
– Thế
– Giả
Nó
– Đ
Ngà
– Vừ
Nghe hậ
Đ
– Bầ
Ngà
– Ba mư
Đ
– Khi đ
Nghe Phụ
Từ
– Ta đ
Thấ
– Nguyê
Ngà
– Cá
Tâ
– Bạ
Đ
– Thô
Ghi chú
Thuậ
Tư
Sang đ
Sau khi hế
Đ
Khi vua Gia-long chiế
Khi phụ
Nă
1. Về
2. Về
3. Phả
4. Phả
5. Đ
Sá
Khi mớ
Sau khi nghiê
Thờ
Tuy nhiê
Trở
Cô
– Hồ
Minh-Khô
– Phư
Rồ
– Diệ
Minh-Khô
– Thô
Ghi chú
Đ
Vua Lý
Thờ
Tậ
Có
Chữ
Triề
Đ
Hầ
1. Chù
Hay cò
Tà
Xin xem phầ
2. Chù
Trư
Tà
– Thă
– Hoà
– Đ
– Bắ
– Hà
– Bắ
– La-thà
Chù
3. Nguyễ
Đ
Tà
– Đ
– Ninh-bì
– Ninh-bì
– Bắ
– Đ
4. Quố
Toạ
Tà
– Thiề
– Nam ô
– Việ
– Lĩ
– Thiê
5. Hà
Ở
Tà
– Hả
6. Lạ
Ở
Tà
– Thiề
– An-Nam chí
– Lê
– Ngự
– Đ
7. Thầ
Cò
Chù
Tà
– Thá
– Nam-đ
– Hà
Chù
8. Diê
Cò
Tà
– Thiề
– Thá
– Lĩ
9. Khô
Tọ
Tà
– Thanh-hó
– Đ
– Đ
10. Dư
Tọ
Tà
– Bắ
– Kim-vă
– Toà
– Dư
11. Bả
Ở
Tà
– Bắ
12. Bố
Ở
13. Chiê
Cò
Tà
– Thiề
– Hoà
– An-lã
– Hà
– Ngoạ
– Bắ
– Thă
– Đ
– Hoà
– La-thà
– Bắ
Chiê
14. Minh-Khô
Ở
Tà
– Đ
– Đ
– Bắ
– Đ
15. Đ
Ở
Tà
– Đ
– Đ
– Bắ
– Bắ
– Đ
– Đ
16. Thiê
Cò
Đ
Tà
– Đ
– Sơ
– Hoà
– Bắ
– Đ
– Đ
Thiê
Đ
– Trư
Lậ
– Thế
Mai Cầ
– Trư
Mặ
Đ
– Xin liệ
Khấ
– Gọ
Ư
– Trong hộ
Thế
– Mở
Chư
– Đ
Chư
Linh-Nhâ
– Chị
Hai tư
– Chú
Linh-Nhâ
– Hai em xò
Hai tư
– Hồ
Thư
– Tô
Trong phò
– Mộ
Ô
– Tổ
Ô
– Kế
Cá
– Hai là
Cô
– Đ
Chư
– Ba là
Trung-Thà
– Bố
– Nă
Quá
– Đ
Mọ
– Quan Thá
Buổ
Tế
Như
Dâ
Ngay đ
« Hai đ
Dâ
Tạ
Từ
Lú
Thế
Tuy ẩ
– Sư
– Tấ
Đ
– Sư
Viê
Sau khi tư
– Mộ
– Hai là
Hô
Thầ
« Thầ
Nă
Ghi chú
Chù
Trấ
Khuy nhiê
Sơ
Kim cổ
Phong bã
Tinh di đ
Ngã
Quả
Đ
Trấ
Hiê
Non sô
Kim cổ
Thỉ
Đ
Tớ
Chiế
Nă
Nă
Đ
Đ
Tứ
Cả
Thă
Thê
Vậ
Tố
Gió
Trong khi ngoạ
Bì
Đ
Mâ
Non nhâ
Mở
Song cử
Thắ
So trong tỉ
Đ
Hồ
Đ
Trung-quố
– Quá
– Triệ
Việ
– Việ
– Đ
– Khâ
– Đ
– Hoà
– Bắ
– Thă
– Hà
– Hà
– Đ
– Hoà
– Khâ
– Ngự
– Toà
– Tang thư
– Long-biê
Thầ
Sư
« Bả
Chang-Lan hỏ
– Sư
Chang-Lan nó
– Sư
– Dạ
– Sư
Hoà
– Phả
– Đ
Nú
– Chù
Ghi chú
Chù
Khi giặ
Và
Đ
Đ
Trung-quố
– Quá
– Triệ
– Nam-hả
Việ
– Lụ
– Kiế
– Lị
– Hoà
– Thoá
– Đ
– Đ
– Bắ
– Việ
– Đ
Chang-Lan hỏ
– Sư
Thầ
– Thầ
Ghi chú
Chù
Đ
Đ
Niê
Niê
Sau khi vua Trầ
Đ
Huâ
Thủ
Lã
Đ
Đ
Đ
Hư
Nhẹ
Đ
Mộ
Nă
Tiế
Loạ
Nhà
Bi vă
Phậ
Phá
Thổ
Liê
Thứ
Ngô
Sau loạ
Hoa đ
Vă
Mắ
Cõ
Ngư
Nã
Mớ
Hiệ
Thá
Đ
Trung-quố
– Quá
– Triệ
– Giao-chỉ
Việ
– Đ
– Hoà
– Đ
Thá
– Nam-đ
– Phư
– Tồ
– Đ
– Đ
– Toà
Chù
Thầ
Chang-Lan nghe Viê
– Em nghe nó
Sư
– Sư
Chang-Lan lạ
– Sư
Viê
– Sư
Phư
– Như
– Đ
Ghi chú
Thă
Thuyế
Phư
– Vậ
– Khá
Thấ
– Sư
– Có
– Ngyê
Chang-Lan ngơ
– Họ
– Họ
Phư
– Mấ
Ghi chú
Nhiề
– Tư
– Đ
– Vạ
– Chuô
Vì
Chù
Vị
Đ
Thế
Chử
Giang bà
Vâ
Tuế
Thủ
Thắ
Liê
Huệ
Thế
Só
Vua dự
Tư
Lá
Chim chó
Chớ
Lê
Cò
Đ
Trung-quố
– Quá
– Triệ
– Giao-chỉ
Việ
– Toà
– Lã
– Hoà
– Nam Việ
– Hoà
– Thiề
– Đ
– Bắ
– Bắ
– Bắ
– Đ
– Nam sử
Chúc các bạn đọc truyện vui vẻ.
